Όταν ο Καζαντζάκης βρίσκεται στο Βερολίνο το 1922 έρχεται σε επαφή με τις ιδέες του σοσιαλισμού, συναρπάζεται με τη δράση του ισχυρού γερμανικού προλεταριάτου, εμπνέεται από τις φυσιογνωμίες της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπνεχτ.
Αργότερα προσκεκλημένος της σοβιετικής ηγεσίας στα δεκάχρονα της Οκτωβριανής επανάστασης περιοδεύει τη χώρα μαζί με τον Ελληνορουμάνο συγγραφέα Παναίτ Ιστράτι και γεμάτος ενθουσιασμό από όσα είδε στη νεαρή Σοβιετική Ένωση όταν επιστρέφει στην Αθήνα δίνει μια πανηγυρική διάλεξη σε εκδήλωση του Φιλεκπαιδευτικού Ομίλου του Δημήτρη Γληνού με επακόλουθο τη σύλληψη του Καζαντζάκη και του Γληνού. Στις κινητοποιήσεις που ξεσπάνε το Φεβρουάριο του 1925 στο Ηράκλειο κατά της πολιτικής των κυβερνήσεων Μιχαλακόπουλου- Κονδύλη- Πάγκαλου ο Καζαντζάκης ευαισθητοποιημένος από τον αγώνα για ψωμί και δημοκρατικές ελευθερίες στέκεται στο πλευρό των αγωνιζόμενων με συνέπεια να θεωρηθεί από τις αρχές ως υποκινητής και να συλληφθεί εκ νέου. Όταν πλέον αποφυλακίστηκε, η είδηση ότι “….ο συμπολίτης λόγιος Νίκος Καζαντζάκης εναντίον του οποίου υπήρξαν υπόνοιαι ότι διευθύνει τας ενταύθα κομμουνιστικάς ανατρεπτικάς ενεργείας αποσταλείς εις τον Εισαγγελέα αφέθη ελεύθερος” δημοσιεύεται στο Κυριακάτικο φύλλο της εφημερίδας “Νέα Εφημερίς”.
Την επόμενη ημέρα η ίδια εφημερίδα παρουσίασε στην πρώτη της σελίδα την “ομολογία της πίστεως” του συγγραφέα, που αποτελούσε τη γραπτή απολογία του προς τις ανακριτικές αρχές και συγχρόνως ένα μαχητικό μανιφέστο, με το οποίο ο μεγάλος στοχαστής διακήρυττε τη νομοτέλεια της κατάρρευσης του σαπισμένου αστικού καθεστώτος και την ανατολή της νέας κοινωνίας, που θα οικοδομηθεί από τον εργαζόμενο λαό και στην οποία άπαντες χωρίς περιορισμούς και αποκλίσεις θα απολαμβάνουν τις ομορφιές και τα αγαθά της ζωής.
Ομολογία Πίστεως
Πιστεύω ότι το αστικό καθεστώς είναι ανίκανο πια
να ρυθμίσει τις σύγχρονες ανάγκες κι ανησυχίες
του κοινωνικού συνόλου διότι:
Ο ι κ ον ο μ ι κ ώ ς
– στηρίζεται στη λ η σ τ ρ ι κ ή ατομική οργάνωση
της παραγωγής και στην ά ν ι σ η κατανομή του πλούτου.
Κ ο ι ν ω ν ι κ ώ ς –
δεν υπάρχει πια καμία η θ ι κ ή
που να στηρίζει τις σ χ έ σ ε ι ς των ανθρώπων.
Π ο λ ι τ ι κ ώ ς –
η άρχουσα τάξη διαχειρίζεται την πολιτική εξουσία
προς όφελος της, εις βάρος της μεγίστης πλειονοψηφίας
του λαού και αποδείχνεται μ ά τ α ι η
Δεν υ π ά ρ χ ε ι πια στο αστικό καθεστώς
ένα ανώτερο ι δ α ν ι κ ό που να δίνει ευγένεια
και συνοχή στις ενέργειες των ατόμων και των κρατών.
Δεν υπάρχει πίστη –
δηλαδή ένας υ π ε ρ α τ ο μ ι κ ό ς ρ υ θ μ ό ς
που να ρ υ θ μ ί ζ ε ι τις σκέψεις, τα αισθήματα
και τις πράξεις των ατόμων.
Η αστική τάξη γκρέμισε τη φεουδαρχία, απέδωσε
– σε θαυμαστή ποσότητα και ποιότητα –
ό,τι μπόρεσε στη σκέψη, στην τέχνη,
στην επιστήμη και στην πράξη.
Τώρα διαγράφει τη μοιραία καμπύλη προς τα κάτω.
Ζούμε την παρακμή τούτη κι επομένως είναι
πολύ δ ύ σ κ ο λ ο να την αντιληφθούμε.
Όμως, τόσο είναι γοργή η αποσύνθεση, ώστε
και οι πιο παχύδερμοι αρχίζουν να ανησυχούν.
Και διαγράφονται φανερά δύο ειδών προσπάθειες:
1. Άλλοι μάχουνται να συγκρατήσουν το αστικό καθεστώς,
πολεμώντας κάθε αντίθετη ενέργεια και πράξη.
2. Άλλοι μάχουνται να το ρίξουν, αντικαθιστώντας το
με νέο – κατά την πεποίθηση τους δικαιότερο
και εντιμότερο -καθεστώς.
Ποια τ ά ξ η θα διαδεχτεί το αστικό καθεστώς;
Ακλόνητα πιστεύω η τάξη των ε ρ γ α ζ ο μ έ ν ω ν:
Εργάτες, αγρότες και πνευματικοί παραγωγοί.
Η τάξη αυτή πέρασε το πρώτο στάδιο
-της φ ι λα ν θ ρ ω π ί α ς.
Δεν αποτείνεται πια, όπως πριν από ένα αιώνα,
στην φιλανθρωπία των πλουσίων,
δεν ζ η τ ά ε ι πια ε λ ε η μ ο σ ύ ν η.
Πέρασε έπειτα στο δεύτερο στάδιο
– της δ ι κ α ι ο σ ύ ν η ς.
Δε ζητάει πια να καταλάβει την αρχή..
γιατί αυτό είναι το δίκαιο.
Βρίσκεται στο τρίτο και τελευταίο στάδιο:
Π ι σ τ ε ύ ε ι τώρα πως θα πάρει την εξουσία,
γιατί τέτοια είναι η ιστορική ανάγκη…”
Κι έτσι βρισκόμαστε σήμερα στο κρίσιμο σημείο,
όπου μιά τάξη, παρ’ όλη την εξωτερική ισχυρότατη
εμφάνισή της, τρεκλίζει, σ α λ ε ύ ο υ ν τα θ ε μ έ λ ι α της,
έχασε την ψυχική της συνοχή -κι αποσυντίθεται.
Μιά άλλη τάξη σ υ ν τ ά ζ ε τ α ι, οργανώνεται,
π ι σ τ ε ύ ε ι.
Μα δεν οργανώθηκε ακόμα εντελώς,
δεν εφωτίστηκε ακόμα όλη,
δεν έλαβε ακόμα τέλεια συνείδηση της δύναμής της
-διατελεί ακόμα σκλάβα του σαπισμένου κολοσσού.
Οι παλιές αξίες έχασαν την πίστη που τις εστήριζε και
τους έδινε νόημα και κύρος- οι νέες αξίες
δημιουργούνται ολοένα,
δεν πήραν ακόμα τη σταθερή τους μορφή.
Ποιό είναι το χ ρ έ ο ς μας;
Να ετοιμαζόμαστε.
Ν. Καζαντζάκη