Οι Χρυσοκοντυλιές
Οι χρυσοκοντυλιές είναι ένα σημαντικό διακοσμητικό στοιχείο των φορητών εικόνων. Δίνουν λάμψη στα στοιχεία που θέλουμε να προβάλλουμε για λόγους εικαστικούς ή θρησκευτικούς. Τα σιρίτια που δηλώνουν στρατιωτικό αξίωμα, τα στέμματα, οι σταυροί, τα πετραχήλια, οι μανσέτες των μανικιών, κλπ., είναι στοιχεία που θέλουμε να λάμπουν ώστε μαζί με τα φώτα και τα ψιμύθια να δίνουν έμφαση στην εικόνα.
Οι χρυσοκοντυλιές καλύτερα είναι να δημιουργούνται αφού έχουμε ολοκληρώσει το ζωγράφισμα και τον φωτισμό όλων των δευτερευόντων στοιχείων της εικόνας, (το φόντο, τα βουνά, τα κτίρια, τις ενδυμασίες κλπ.) δηλαδή πριν προχωρήσουμε στο τελικό στάδιο που είναι το “σάρκωμα” του προσώπου και των χεριών.
Η τεχνική της χρυσοκοντυλιάς.
Η επικόλληση του χρυσού για τις χρυσοκοντυλιές πάνω στην προετοιμασμένη επιφάνεια γίνεται ταυτόχρονα με το χρύσωμα όλης της εικόνας. Καλό είναι τα σημεία που θα κάνουμε τις χρυσοκοντυλιές να τα περνάμε δύο φορές με γομαλάκα ώστε το προστατευτικό στρώμα πάνω από το χρυσό να είναι αρκετά δυνατό για να μη φεύγει ο χρυσός όταν θα τις κάνουμε. Η διαδικασία αυτή γίνεται μαζί με το χρύσωμα όλης της εικόνας, αφού δηλαδή έχει στεγνώσει το προστατευτικό στρώμα της γομαλάκας.
Όταν στεγνώσει τελείως η γομαλάκα περνάμε μια στρώση αυγοτέμπερας με χρώμα Σιένα ωμή όλα τα σημεία που θέλουνε να προσθέσουμε χρυσοκοντυλιές. Φροντίζουμε η αυγοτέμπερα να είναι φτωχή σε αυγό, δηλαδή να έχει περισσότερο νερό και λιγότερο αυγό. Αυτό θα μας βοηθήσει όταν ξύσουμε την αυγοτέμπερα για να αποκαλυφθεί ο χρυσός να βγαίνει εύκολα η αυγοτέμπερα της Σιένας Ωμής.
Συνήθως χρησιμοποιούμε πινέλο πλατύ μαλακό ώστε η στρώση του αυγοχρώματος να είναι ομοιόμορφη. Πάνω στην αυγοτέμπερα μπορούμε να προσθέσουμε διάφορα διακοσμητικά στοιχεία (πολύχρωμα πετράδια και άλλα στολίδια για τα στέμματα, τα πετραχήλια κλπ) και γραψίματα).
Όταν το χρώμα στεγνώσει τελείως δημιουργούμε τις χρυσοκοντυλιές με οδοντογλυφίδα, που την χρησιμοποιούμε αντί για πινέλο, πιέζοντάς την πολύ απαλά πάνω την αυγοτέμπερα. Όσο πιο εύκολα φεύγει η αυγοτέμπερα και όσο οι χρυσοκοντυλιές που σχηματίζονται μοιάζουν με αριστοτεχνικές πινελιές, τόσο το τελικό αποτέλεσμα θα είναι πιο ικανοποιητικό.
Τα διακοσμητικά στοιχεία στην αγιογράφηση πρέπει να χρησιμοποιούνται με μεγάλη προσοχή ώστε να μη γίνει η εικόνα ροκοκό. Το ίδιο το θέμα της εικόνας υπαγορεύει αν θα βάλουμε χρυσοκοντυλιές, που και πόσες. Στον Αη Γιάννη τον Πρόδρομο, για παράδειγμα, που θεωρείται ασκητικός, ξερακιανός χαρακτήρας δεν αρμόζουν καθόλου οι χρυσοκοντυλιές. Όλα τα χρώματα που χρησιμοποιούμε είναι “ταπεινά”. Αντίθετα, στην Αγία Αικατερίνα, που θεωρείται μορφωμένη βασιλοπούλα βάζουμε αρκετές χρυσοκοντυλιές στο στέμμα, τα ενδύματα, την συμβολική υδρόγειο σφαίρα κλπ. για να προσδώσουμε ιδιαίτερη λάμψη στην μορφή της.
Άλλοι τρόποι.
Τις Χρυσοκοντυλιές μπορούμε να τις αντικαταστήσουμε με χρώμα. Μπορούμε να πετύχουμε παρεμφερές αποτέλεσμα δουλεύοντας με λεπτό στρογγυλό μαλακό πινέλο και τέμπερα χρυσού του εμπορίου. Το αποτέλεσμα όμως δεν θα είναι τόσο λαμπερό.
Αντί για Χρυσοκοντυλιές μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε αυγοτέμπερα με ώχρα. Αν στην ώχρα προσθέσουμε και άσπρο τότε ο διακοσμητικός φωτισμός ενισχύεται. Στην ίδια εικόνα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε συνδυασμό τεχνικών δηλαδή και χρυσοκοντυλιές και πινελιές με ώχρα. Η ώχρα θα αποδίδει τον εμφατικό τόνο που επιδιώκουμε, αλλά η χρυσοκοντυλιά θα λάμπει ακόμη και στο σκοτάδι.
Αντώνης Δημητρίου Τσιλάκης
Οι δημοσιεύσεις μας είναι παρατηρήσεις και σκέψεις που κάνουμε καθώς ζωγραφίζουμε. Σκοπός είναι να βελτιώσουμε την τεχνική μας και για να πειραματιστούμε με διαφορετικά υλικά και τεχνικές για να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα. Μπορεί επίσης οι σημειώσεις μας να αποτελέσουν κίνητρο για να παρακολουθήσουμε μαθήματα από χιλιάδες ζωγράφους που διδάσκουν τεχνικές ζωγραφικής στο ίντερνετ.