Ο Μπέρτολ Μπρεχτ δεν έπαυε ούτε στιγμή να εκλαϊκεύει με τον πιο παραστατικό τρόπο την κοινωνική αδικία. Έκανε ότι μπορούσε για να νοιώθει στο πετσί του ακόμη και ο πιο ανίδεος ότι η θεωρία της υπεραξίας του Καρλ Μαρξ δεν ήταν κάτι που αφορούσε τους οικονομολόγους αλλά η ερμηνεία της καθημερινής ζωής κάθε ανθρώπου, αφορούσε τα βάσανά τους, τα άλυτα προβλήματά τους. Καταλάβαινε πως για να αλλάξει η ζωή προς το καλύτερο θα πρέπει καθένας χωριστά και όλοι μαζί να αντιληφθούν ότι η απλήρωτη εργασία που βάζει στην τσέπη του το αφεντικό δεν είναι τίποτα άλλο παρά η διαρκής κλοπή ενός μέρους του μόχθου, του ιδρώτα του εργαζόμενου. Πίσω από το μαθηματικό τύπο της υπεραξίας κρύβεται μια παράνομη πράξη, η κλοπή, που όχι μόνο δεν τιμωρείται από το νόμο αλλά προστατεύεται συνταγματικά σε κάθε καπιταλιστική χώρα.
Για να μπει στο μυαλό κάθε ανθρώπου αυτή η αλήθεια ο Μπρεχτ χρησιμοποίησε την εικόνα ενός πεινασμένου που παίρνει τη μπουκιά από το στόμα ενός άλλου πεινασμένου. Την αντιπαραθέτει με την εικόνα του αφεντικού, δηλαδή ενός κλέφτη που δεν κλέβει επειδή έχει βιοποριστική ανάγκη αλλά για να αυγατίζει τα κέρδη του.
Εξ ίσου παραστατικά σε άλλη προσπάθειά του πρόβαλε τη ληστεία σε μια τράπεζα με τη ληστεία που κάνει καθημερινά και με το νόμο η ίδια η τράπεζα (το τραπεζικό κεφάλαιο) με την εκμετάλλευση των καταθέσεων που από οπουδήποτε και αν προέρχονται στη βάση τους είναι συσσωρευμένος καρπός του μόχθου των εργαζομένων.
Μήπως αυτή η κλοπή δεν βρίσκεται καθημερινά στο παρασκήνιο όταν κι εμείς ακούμε νύχτα-μέρα από τα ΜΜΕ ότι όλα όσα νομοθετούν οι κυβερνήσεις αποβλέπουν στην ανάκαμψη (αύξηση της κερδοφορίας) των επιχειρήσεων; Να πάει, λένε, καλά η επιχείρηση για να μην υπάρχει ανεργία, για να βρει δουλειά ο άνεργος και για “να φάει ψωμάκι” και ο εργαζόμενος; Χοντρό το ψέμα, διότι δεν είναι το αφεντικό που ταΐζει τον εργαζόμενο αλλά ο εργαζόμενος που ταΐζει το αφεντικό μέσω της υπεραξίας. Αλλά όταν από τη μέρα που θα ανοίξει ο άνθρωπος τα μάτια του το ακούει με όλους τους τρόπους και σε όλους τους τόνους, το ψέμα γίνεται βίωμα, τρόπος λειτουργίας του μυαλού.
Χοντροκομμένο το αναποδογύρισμα της αλήθειας, αλλά όπως έλεγε και ο υπουργός προπαγάνδας της ναζιστικής Γερμανίας Γ. Γκέμπελς όσες περισσότερες φορές επαναλαμβάνεις ένα ψέμα τόσο πιο πιστευτό γίνεται. Φαντάσου όταν το ψέμα αυτό δεν είναι ένα απλό ψέμα αλλά τρόπος ζωής.
Μπ. Μπρεχτ, «ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΧΘΡΟΣ ΣΟΥ;»
«Τον πεινασμένο, που σου βούτηξε
την τελευταία μπουκιά, εχθρό τον βλέπεις.
Τον κλέφτη όμως, που ποτέ δεν πείνασε,
ποτέ σου απ’ το λαιμό δεν τον εβούτηξες.»