Όταν επαναλαμβάνουμε τα λάθη μας, όταν οι πράξεις μας μας οδηγούν διαρκώς σε αδιέξοδο, όταν εμπιστευόμαστε κάθε λίγο και λιγάκι όποιον σωτήρα μας πλασάρουν τα ΜΜΕ, κάτι δεν πάει καλά με μας. Κάπου οι γνώσεις που σφήνωσαν στο κεφάλι μας δεν συμβαδίζουν με την πραγματικότητα, κάπου ο ορυμαγδός των πληροφοριών που δεχόμαστε κινείται “εκ του πονηρού”, κάπου οι σκέψεις μας κινούνται σε λαθεμένα μονοπάτια.
Κι όμως πέρασαν δύο χιλιετίες από τότε που ο Επίκουρος με ξεκάθαρες κουβέντες έβαζε τα πράγματα στη θέση τους και άνοιγε το δρόμο για την κατάκτηση της γνώσης. Ακόμη κι από τις ήττες και τα λάθη μας, έλεγε, μπορούμε να αποκομίζουμε οφέλη. Και συνέχιζε .. Στη θεωρητική συζήτηση κερδισμένος βγαίνει ο ηττημένος, εφ’ όσον μπόρεσε κι έμαθε κάτι παραπάνω. Η φιλοσοφία της φύσης δεν φτιάχνει ανθρώπους αλαζόνες ή φαφλατάδες ή άτομα που κάνουν επίδειξη γνώσεων περιζήτητων στον πολύ τον κόσμο. Αντίθετα φτιάχνει ανθρώπους αξιοπρεπείς και αυτάρκεις, περήφανους για τα αγαθά της ίδιας της προσωπικότητάς τους και όχι για τα υπάρχοντά τους.
Δεν πρέπει να μελετούμε τη φύση βασιζόμενοι σε κενές υποθέσεις και αυθαίρετους νόμους, μα σε συμφωνία πάντα με τις απαιτήσεις των φαινομένων. Γιατί η ζωή μας δεν έχει ανάγκη από υποκειμενισμούς κι από κενές δοξασίες, αλλά από ψυχική ηρεμία. Δεν μπορεί κανείς να απαλλαγεί από τους φόβους για τα πιο σημαντικά πράγματα, αν δίνει βάση στους μύθους που λέγονται γι αυτό κι αν δε γνωρίζει ποια είναι η φύση του σύμπαντος. Συνεπώς, δεν μπορεί κανείς να απολαμβάνει ακέραιες τις ηδονές της ζωής χωρίς τη γνώση που κερδίζεται από τη φυσική επιστήμη.
Κι όποιος νομίζει ότι τίποτα δεν μπορούμε να γνωρίζουμε, ομολογεί ο ίδιος ότι δεν μπορεί να ισχυριστεί ούτε καν αυτό. Δεν αξίζει τώρα ν’ ανοίξω διάλογο μ’ έναν άνθρωπο που στη θέση των ποδιών έβαλε το κεφάλι. (…) Οι αισθήσεις μας είναι εκείνες που πρωτοδημιούργησαν το κριτήριο της αλήθειας και οι αισθήσεις δε γίνεται να βγουν ψεύτικες. Θα πρέπει να θεωρούμε πιο αξιόπιστο ό,τι από μόνο του μπορεί με το αληθινό να νικήσει το ψεύτικο. Και τί μπορεί να θεωρηθεί πιο αξιόπιστο από τις αισθήσεις; Είναι δυνατόν ένας συλλογισμός βασισμένος σε ψευδείς αισθήσεις ν’ αντικρούσει τις αισθήσεις; Αφού κι ο ίδιος απ’ αυτές πηγάζει. Οπότε, αν αυτές δεν είναι αληθινές, τότε ολόκληρος ο συλλογισμός είναι επίσης ψευδής.
Πρέπει να αναλογιζόμαστε τον αληθινό σκοπό της ζωής έχοντας κατά νου όλες εκείνες τις ολοφάνερες μαρτυρίες των αισθήσεων στις οποίες στηρίζουμε τις απόψεις μας. Ειδάλλως, τα πάντα θα ‘ναι γεμάτα αμφιβολία και σύγχυση. Η αλήθεια των αισθήσεων επιβεβαιώνεται με το πραγματικό γεγονός της αντίληψης. Το γεγονός ότι βλέπουμε και ακούμε είναι τόσο πραγματικό όσο και τ’ ότι νιώθουμε πόνο. Ως εκ τούτου πρέπει με βάση τα ορατά να προχωρούμε σε συμπεράσματα για τα μη ορατά (τα άδηλα). Διότι όλες οι ιδέες προέρχονται από τις αισθήσεις πότε κατ’ αναλογία ή σύμφωνα με κάποια ομοιότητα ή μέσω συσχετίσεων, όπου κατά κάτι συμβάλλει και το λογικό.
…Εν κατακλείδι:
Αυτή και μόνο αυτή είναι η σίγουρη και σταθερή σου ελπίδα για την ανακάλυψη της αλήθειας, κι άλλη δεν υπάρχει. Μόνη ελπίδα σου είναι η ικανότητα να κρίνεις και να ξεχωρίζεις το ψέμα από την αλήθεια και σαν τους αργυραμοιβούς να καταλαβαίνεις ποια είναι τα άξια και τα ανόθευτα και ποια τα κίβδηλα. Κι αν τύχει ν’ αποκτήσεις τέτοια ικανότητα κι επιδεξιότητα, τότε προχωράς στον έλεγχο των όσων λέγονται. Ειδεμή, να ξέρεις πως τίποτε δε θα εμποδίσει να σε σέρνει ο καθένας από τη μύτη ή να τρέχεις σαν το πρόβατο πίσω από το βλαστάρι που θα σου τείνουν. Ή πιο σωστά, θα’ σαι σαν ένα υγρό χυμένο πάνω στο τραπέζι, κι όπου σε σπρώχνει ο καθένας με το δαχτυλάκι του θα πηγαίνεις. Ή σαν καλαμιά που φυτρώνει στην ακροποταμιά και γέρνει σε κάθε φύσημα του αέρα και σαλεύει ακόμα κι όταν η αύρα είναι ανεπαίσθητη.”
Τίποτα απ΄όλα αυτά αν και φαίνονται τόσο απλά, τόσο λογικά και αυταπόδειχτα δεν είναι εύκολα στην πράξη. Ειδικά στις μέρες μας που θέλουν να μας πείσουν πως ο καθένας μας μπορεί να έχει τη δική του αλήθεια και τη δική του θέαση πραγμάτων, που η διαφορά ανάμεσα στο αληθινό και στο κίβδηλο χάνεται μέσα σε μια θάλασσα υποκειμενισμού, που το αντικειμενικό παύει να αποτελεί ζητούμενο και γνώμονας σκέψης, τα λόγια του Επίκουρου έχουν τη δύναμη να γίνουν πυξίδες πορείας στον αγώνα της εξέλιξής μας και να μας οδηγήσουν ως άτομα και ως κοινωνία σ ένα αύριο που θα είναι σίγουρα καλύτερο και ευτυχέστερο.