Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιτέλους πρέπει να “ενηλικιωθεί”
Ρωσία. Κηλίδες αίματος
Ρωσία. Κηλίδες αίματος
Εδώ λείπουν μνημεία
Εκεί λείπουν μηχανήματα.
Πιο πέρα λείπουν εργοστάσια
Τι γίνανε οι κόκκινοι φρουροί του μέλλοντος;
Κάτω από ποια συντρίμμια βρίσκεται ο ιδρώτας των πρωτοπόρων;
Λες κι ένας άγριος τυφώνας εξαλείφει έργα και μνήμες.
Συνθλίβει αδύνατες ψυχές και αμέριμνα βλέμματα παιδιών.
Σκεπάζει πόλεις, χωριά και στέπες.
Όμως οι κηλίδες του αίματος των μπολσεβίκων
Επιμένουν να γράφουν στους τοίχους τα συνθήματα του αύριο.
Γίνονται λίπασμα στις μνήμες των ηρώων της σοσιαλιστικής εργασίας
Ο τυφώνας σφυρίζει όλο και πιο μανισμένος.
Όμως οι κηλίδες του αίματος των μπολσεβίκων
Επιμένουν να ρίχνουν κόκκινο φως
Στις μαύρες νύχτες της ανθρωπότητας.
Τα πόδια στην Αγιογραφία
Τα πόδια που καλύπτονται από υποδήματα δεν έχουν ιδιαίτερη δυσκολία. Για παράδειγμα τα υποδήματα της ένθρονης Παναγίας γίνονται με βερμιγιόν και διακοσμούνται με ελαφρές καμπύλες πινελιές ώχρας.
Αν το βερμιγιόν είναι έντονο μπορούμε να το αναμείξουμε με λίγη σιένα ψημένη. Το περίγραμμα μπορεί να γίνει με σκέτη σιένα ψημένη ή με μείγμα Σιένας ψημένης και όμπρας ψημένης. Οι αποχρώσεις που θα επιλέξουμε εξαρτώνται από τα περιβάλλοντα χρώματα. Πρέπει να διακρίνονται χωρίς να “ξεφωνίζουν”.
Με τον ίδιο τρόπο ζωγραφίζουμε τα πόδια των ανδρών αγίων που είναι ενδεδυμένοι και έχουν υποδήματα. Στην περίπτωση αυτή τα υποδήματα συνήθως γίνονται με όμπρα ψημένη, σκούρο μπλε ή σκούρο πράσινο, ενώ μπορούμε να ζωγραφίσουμε τα περιγράμματά τους προσθέτοντας λίγο μαύρο ή κάποιο άλλο χρώμα που σκουραίνει τον προπλασμό.
Γυμνά πόδια
Για τα γυμνά πόδια των αγίων, όπως είναι για παράδειγμα του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου καθώς και των αγίων που φορούν σανδάλια, όπως του ένθρονου Χριστού ακολουθούμε την ίδια τεχνική όπως και για τα γυμνά χέρια. Πάνω στον προπλασμό της σάρκας προσθέτουμε σταδιακά τα φώτα και κάνουμε τα γραψίματα με Σιένα ψημένη ή με μείγμα σιένας ψημένης και όμπρας ψημένης.
Αφού στεγνώσουν τα πόδια ζωγραφίζουμε τα σανδάλια περιγράφοντας απλώς με μια γραμμή σιένας ψημένης ή όμπρας ψημένης τα ορατά τμήματα του ποδιού. Με απλές επίσης γραμμές ζωγραφίζουμε και τα λουράκια που κρατούν τα σανδάλια. Με τον τρόπο αυτό “υποδηλώνονται” απλώς τα σανδάλια, αφήνοντας τον φωτισμό των ποδιών να παίξει τον κύριο ζωγραφικό ρόλο.
Πόδια στρατιωτικών αγίων
Τα πόδια των στρατιωτικών αγίων περιβάλλονται από λωρίδες υφάσματος, που ξεκινούν κάτω από το γόνατο και περιβάλλουν όλο τη την πατούσα. Οι συνηθέστεροι προπλασμοί που χρησιμοποιούμε για τις λωρίδες του υφάσματος είναι άσπρο με Όμπρα ψημένη (που δίνει ένα εξαιρετικό μπεζ χρώμα) ή άσπρο με όμπρα ωμή (που δίνει ένα εξαιρετικό σταχτί χρώμα). ΄Σκουραίνοντας τους προπλασμούς ζωγραφίζουμε τα γραψίματα που κάνουν διακριτές τις λωρίδες. Τα φώτα τα φτιάχνουμε με προπλασμό και άσπρο. Αν απαιτείται μεγαλύτερη ένταση μπορούμε να προσθέσουμε ψιμύθια.
Με το ίδιο σκεπτικό ζωγραφίζουμε και φωτίζουμε τις κορδέλες που συγκρατούν την υπόδεση.
Γενικά φροντίζουμε ώστε το σύνολο της υπόδεσης να έχει λίγο μικρότερες “εντάσεις” φωτός από αυτές της πανοπλίας ούτως ώστε οι πανοπλίες, οι ασπίδες, το σπαθί και το δόρυ να “λάμπουν”.
Μπ. Μπρεχτ: Το τραγούδι της απεργίας
Τα κονδύλια για την εφαρμογή της πολεμικής οικονομίας την οποία έχουν ξεκινήσει οι χώρες της ΕΕ δεν πέφτουν από τον ουρανό. Πρέπει να κοπούν από μισθούς συντάξεις, κοινωνικές παροχές. Αυτή είναι η “πεπατημένη” που ακολουθεί η Ελληνική Κυβέρνηση πιασμένη χέρι-χέρι με τις άλλες Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Τους δημοσιονομικούς στόχους, τα πλεονάσματα, τις πολεμικές ΝΑΤΟικές δαπάνες και στους εξοπλισμούς για το αιματοκύλισμα των λαών, καλούνται να πληρώσουν για μια ακόμη φορά οι εργαζόμενοι. Ένα από τα μέτρα της είναι και το τερατούργημα για τον κατώτατο μισθό.
Σε όλη τη χώρα εκατοντάδες συνδικαλιστικές οργανώσεις οργανώνουν τον αγώνα τους. Οι απεργιακές διεκδικήσεις των εργαζομένων κλιμακώνονται με κορύφωση την Γενική απεργία της 20ης Νοέμβρη
Οι φοιτητές και οι μαθητές που νοιώθουν στο πετσί τους τις περικοπές για την παιδεία, αντιστέκονται με την απεργιακή τους κινητοποίηση τη Δευτέρα 4 Νοέμβρη. Απαιτούν ”Λεφτά για την παιδεία, έξω η Ελλάδα απ΄ του πολέμου τα σφαγεία”
Το Τραγούδι της Απεργίας του Μπέρτολ Μπρεχτ θυμίζει τους αγώνες που έδιναν τον προηγούμενο αιώνα οι εργάτες, έχοντας αντιμέτωπους τις τότε δυνάμεις καταστολής:
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΠΕΡΓΙΑΣ
Βγες έξω, σύντροφε!
Ρίσκαρε τη δεκάρα, που ούτε δεκάρα πια δεν είναι
Τον τόπο για ύπνο, που πάνω του πέφτει η βροχή.
Και της δουλειάς τη θέση, που αύριο θα χάσεις.
Μπρος , στο δρόμο έξω! Αγωνίσου !
Να περιμένεις πια δε γίνεται, είναι αργά πολύ!
Βοήθα τον εαυτό σου βοηθώντας μας:
Κάνε πράξη την Αλληλεγγύη!
Βγες έξω, σύντροφε, αντιμέτωπος με τα όπλα
και διεκδίκησε το μεροκάματό σου!
Σαν ξέρεις πως δεν έχεις τίποτα να χάσεις
Όπλα αρκετά οι αστυνόμοι τους δεν έχουν!
Μπρος, στο δρόμο έξω! Α Να περιμένεις πια δε γίνεται, είναι αργά πολύ!
Η πιο επικίνδυνη στιγμή της ανθρωπότητας
Μολονότι ο διάσημος Άγγλος φυσικός και αστροφυσικός Στίβεν Χόκινγκ απεβίωσε πριν 6 χρόνια οι απόψεις του εξακολουθούν να βλέπουν το φως της δημοσιότητας στα ΜΜΕ και τα “κοινωνικά δίκτυα”. Ένα από τα άρθρα του που δημοσιεύτηκε στο Guardian χαρακτηρίστηκε σαν άρθρο “αυστηρώς πολιτικού περιεχομένου” καθώς μιλάει “για όλους και για όλα”.
Σύμφωνα με το άρθρο ο ίδιος ο Στίβεν Χόκινγκ μαζί με άλλους επιστήμονες, που ο ίδιος ονομάζει “ελίτ”, είχαν ταχθεί ενάντια στο Brexit στη Βρετανία και ενάντια στην εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ αλλά δεν εισακούστηκαν. Συνδέει την υπερψήφιση του Brexit με τις συνέπειες από την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στην παραγωγή, με την ανεργία, με την καταστροφή των μικρομεσαίων, με το πώς αυτό θα διογκώσει τις κοινωνικές ανισότητες σε όλο τον κόσμο συγκεντρώνοντας αμύθητο πλούτο σε μια μικρή ομάδα ανθρώπων στον πλανήτη μας, που κινδυνεύει να καταστραφεί εξ αιτίας της ανεξέλεγκτης εφαρμογής των νέων τεχνολογιών. Καταγγέλλει με το δίκιο του τη διογκούμενη οικονομική ανισότητα που καταβαραθρώνει το βιοτικό επίπεδο ολοένα και περισσότερων ανθρώπων και τους βυθίζει στην απελπισία. Θεωρεί μάλιστα, πως οι δυσαρεστημένοι είναι οι ψηφοφόροι, που μη μπορώντας να αντιμετωπίσουν τα αδιέξοδα, πάνω στη απελπισία τους ψήφισαν το Brexit στη Βρετανία και εξέλεξαν τον Τραμπ στις ΗΠΑ. Στην απελπισία μάλιστα τέτοιων ανθρώπων αποδίδει και τις “μεταναστευτικές ροές” στις πλούσιες χώρες μέσα στις οποίες καλλιεργείται ο πολιτικός λαϊκισμός”. Με δυο λόγια, ο Στίβεν Χόκινγκ επιχειρεί να κάνει ένα σκαρίφημα των προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης.
Για ένα νέο κόσμο “αγγελικά πλασμένο”
Αφού ολοκληρώνει τις καταγγελίες ο Χόκινγκ κάνει προτάσεις για την επίλυση των προβλημάτων. Εδώ θα σταθούμε, διότι οι αετονύχηδες του Ψυχολογικού Πολέμου χρησιμοποιούν την τεχνική του Ψυχολογικού πολέμου “συστάσεις επωνύμων” για να πείσουν τους αναγνώστες του άρθρου, ότι αν προτάσεις Χόκινγκ εισακουσθούν, τότε οι λαοί θα δουν μιαν άσπρη μέρα, δηλαδή να σκεφτούν, πως για να βγαίνουν οι προτάσεις από ένα σοφό φυσικό σωστές θα είναι και πρέπει να τις υιοθετήσουμε.
Να τι προτείνει ο Χόκινγκ:
Θεωρεί ότι για όλα φταίει η κακοδιαχείριση και πως αιτία του κακού είναι η ανθρώπινη απληστία.
Πράγματι, από την απληστία ξεκινάει το κακό. Πώς όμως έγινε άπληστος ο άνθρωπος; Γεννήθηκε άπληστος; Όχι βέβαια… Η απληστία είναι κοινωνικό φαινόμενο, κοινό σε όλα τα εκμεταλλευτικά συστήματα. Ξεκίνησε δηλαδή, από την εποχή της Γεωργικής Επανάστασης, όταν στην παραγωγική διαδικασία με την ιδιοποίηση (κλοπή) από κάποιους του πλούτου που παρήγαγαν οι υπόλοιποι άρχισε να συσσωρεύεται πλούτος στα χέρια των λίγων (φύλαρχων, βασιλιάδων, αυτοκρατόρων, γαιοκτημόνων, καπιταλιστών).
Ο παραγόμενος πλούτος από τότε αυξάνεται διαρκώς και περνάει όλο και σε λιγότερα χέρια. Το αποτέλεσμα το βλέπει ο Χόκινγκ, την αιτία του όμως όχι. Δεν βλέπει πως δεν υπάρχει έγκλημα, που να μη μπορεί να διαπράξει σήμερα ο καπιταλιστής για να αυγατίσει τακέρδη του. Πόλεμοι, συμφορές, φτώχεια, εξαθλίωση, στρατιωτικές επεμβάσεις, δικτατορίες, καταστολή των κινητοποιήσεων αυτών ,που αντιστέκονται στην καπιταλιστική βαρβαρότητα, είναι σήμερα η έκφραση της απληστίας του κεφαλαίου, που ενδιαφέρεται για το “ζωτικό του χώρο”, για το ξαναμοίρασμα των αγορών.
Ο Στίβεν Χόκινγκ αντιλαμβάνεται με δυο λόγια την υπάρχουσα κατάσταση αλλά δεν προχωράει στην κοινωνική διερεύνηση των αιτιών που προκαλούν τη δυστυχία. Η καταγγελία από μόνη της δε λύνει κανένα πρόβλημα. Αποτελεί μόνο την έκφραση του προβλήματος, που για να λυθεί απαιτείται, πριν απ όλα η διερεύνηση της αιτίας που το προκάλεσε.
Πιστεύει ότι τα έθνη πρέπει “να χτίσουν γέφυρες και όχι τείχη μεταξύ τους”
Ωραιότατη ρομαντική εικόνα με τα έθνη να ζουν αδελφωμένα προσπαθώντας να γεφυρώσουν τις διαφορές τους, να βοηθήσει το ένα την ανάπτυξη του άλλου. Σε ποιο κοινωνικό σύστημα; Στον καπιταλισμό που ζούμε η γη είναι κομμένη σε μερίδες, που ονομάζονται κράτη. Κάθε κράτος ή κάθε ομάδα κρατών περιχαρακώνει το δικό του χώρο, τον οποίο προσπαθεί να τον μεγαλώσει σε βάρος των άλλων με πολιτικά, οικονομικά ή πολεμικά μέσα χρησιμοποιώντας τη βία και τους πολέμους. Είναι ποτέ δυνατόν οι πολιτικοί ηγέτες των καπιταλιστών να καθίσουν σε ένα τραπέζι και οι αναπτυγμένες χώρες να βοηθήσουν τις φτωχές να ξεπεράσουν τη φτώχεια τους;
Εδώ στην Ελλάδα βλέπουμε καθημερινά, πως οι πλούσιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης χώνουν όλο και πιο βαθιά το χέρι τους στην τσέπη μας και μας αρπάζουν όλο και μεγαλύτερο μέρος του πλούτου που παράγουμε. Τα δάνεια τα πληρώνουμε και δυο και τρεις και εκατόν τρεις φορές. Και ο πιο ονειροπαρμένος δεν θα μπορούσε να φανταστεί μια Γερμανία να εφαρμόζει μια οικονομική πολιτική για να ξεπεράσει η Ελλάδα την οικονομική κρίση. Αντίθετα τα μνημόνια, όπως και αν αυτά ονομάζονται, διαδέχονται το ένα το άλλο και το “χρέος” διαρκώς μεγαλώνει.
Γέφυρες μεταξύ των λαών μπορούν να δημιουργηθούν, όταν υπάρξουν οι προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο, δηλαδή όταν οι λαοί θα έχουν την οικονομική εξουσία στα χέρια τους και θα ελέγχουν το πλούτο που παράγουν. Μόνο τότε θα είναι εφικτός ένας παγκόσμιος καταμερισμός εργασίας. Διότι τότε τα προβλήματα θα λύνονται στη βάση της αλληλεξάρτησης των λαών. Το κοινωνικό σύστημα όμως που εφαρμόζει μια τέτοια πολιτική ονομάζεται σοσιαλισμός-κομμουνισμός. Οι “ελίτ του πνεύματος” δεν προτείνουν την ανατροπή του καπιταλισμού, διότι στη μεγάλη τους πλειοψηφία αυτόν υπηρετούν.
Οι πολιτικοί οι ηγέτες του κόσμου πρέπει “να αντιληφθούν πως απέτυχαν και πως απογοήτευσαν τους πολίτες”.
Οι πολιτικοί ηγέτες των καπιταλιστικών χωρών, ανεξάρτητα από τις μεταξύ τους διαφορές στον τρόπο διαχείρισης της εξουσίας είναι εκφραστές των συμφερόντων της άρχουσας τάξης. Όταν “αποτυγχάνει” ο ένας αναλαμβάνει ο άλλος. Απέτυχε για παράδειγμα στη χώρα μας η ΝΔ, ανέλαβε το ΠΑΣΟΚ. Όταν αποτύγχανε μια “συντηρητική”κυβέρνηση, αναλάμβανε μια “προοδευτική”. Και το ανάποδο. Ακόμη και όταν ανέλαβε η αυτοαποκαλούμενη “αριστερά” κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ , μεταμορφώθηκε άμεσα σε νεροκουβαλητή του καπιταλιστικού συστήματος.
Οι ηγέτες που απογοητεύουν τους πολίτες δεν είναι ούτε ανίκανοι ούτε ηλίθιοι, όπως τους αποκαλούν. Αυτοί και τα κόμματα στα οποία ηγούνται είναι εργαλεία του καπιταλιστικού συστήματος και αποδεικνύονται “αποτυχημένοι” για το λαό επειδή από τη φύση τους δεν υπηρετούν τα συμφέροντα του λαού,υπηρετούν τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Αν θέλει ο λαός να μην απογοητεύεται θα πρέπει να εμπιστευτεί τη δική του δύναμη και να ανατρέψει την οικονομική εξουσία του κεφαλαίου. Αυτό λέγεται λαϊκή επανάσταση .
Τέλος ο Στίβεν Χόκινγκ θεωρεί ότι για να εφαρμοσθούν οι προτάσεις του θα πρέπει οι παγκόσμιες ελίτ να εμπεδώσουν το μήνυμα των απελπισμένων και να μάθουν να δρουν με ταπεινοφροσύνη. Ωραίες οι ευχές αλλά η πορεία της ανθρωπότητας δεν καθορίστηκα ποτέ από ευχολόγια. Περνά πάντοτε μέσα από σκληρούς κοινωνικούς αγώνες.
Ζ. Σαραμάγκου: Ο μόνος λόγος που έχω για να ζω είναι η ανάγκη να τον αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο
«Ας ιδιωτικοποιηθούν τα πάντα, ας ιδιωτικοποιηθεί η θάλασσα και ο ουρανός, ας ιδιωτικοποιηθεί το νερό και ο αέρας, ας ιδιωτικοποιηθεί η Δικαιοσύνη και ο Νόμος, ας ιδιωτικοποιηθεί και το περαστικό σύννεφο, ας ιδιωτικοποιηθεί το όνειρο, ειδικά στην περίπτωση που γίνεται την ημέρα και με τα μάτια ανοιχτά. Και σαν κορωνίδα όλων των ιδιωτικοποιήσεων, ιδιωτικοποιήστε τα Κράτη, παραδώστε επιτέλους την εκμετάλλευση υμών των ιδίων σε εταιρίες του ιδιωτικού τομέα με διεθνή διαγωνισμό. Διότι εκεί ακριβώς βρίσκεται η σωτηρία του κόσμου… Και μια και μπήκατε στον κόπο, ιδιωτικοποιήστε στο φινάλε και την πουτάνα την μάνα που σας γέννησε».
Όταν το 1998 του απενεμήθη το Νόμπελ Λογοτεχνίας ο Ζοζέ Σαραμάγκου, ο Πορτογάλος λογοτέχνης, ιστορικός, στοχαστής, εξερευνητής του πνεύματος και της αλήθειας, μαχητής κατά της χούντας του Σαλαζάρ στην “Επανάσταση των Γαρυφάλλων”, μέλος του κομμουνιστικού κόμματος της Πορτογαλίας ως το τέλος της ζωής του, είπε : “Θεωρώ ότι ανήκω στους ηττημένους, αφού η προσωπική εφήμερη επιτυχία δεν αλλάζει τον κόσμο που μας περιβάλλει και που βρίσκεται σε μαύρα χάλια”. Αλλά δεν έμεινε στη διαπίστωση μόνο. Προχώρησε παραπέρα λέγοντας ότι “ο μόνος λόγος που έχω για να ζω είναι η ανάγκη να τον αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο, που δεν είναι ένας κόσμος καλός.” Κι ακόμα ως γνήσιος αριστερός δήλωσε την απόλυτη πεποίθησή του ότι η ήττα, που προέκυψε από την αποτυχία της πρώτης απόπειρας εφαρμογής της νέας αντίληψης για τη ζωή, θα μετατραπεί σε νέα πάλη και νέα νίκη. Και στη ζωή του πάλεψε γι αυτό το σκοπό γυρίζοντας όλο τον κόσμο για να βοηθήσει με την παρουσία του ένα κίνημα, για να αντιδράσει σε μια αδικία. Αλλά τη μεγάλη μάχη την έδωσε μέσα από τις λέξεις. Γράφει “ η λέξη δεν είναι αθώα, αφού δεν είναι εξ ορισμού καλή ή κακή. Οι λέξεις είναι τρομερές και πρέπει να είναι κανείς πολύ προσεκτικός όταν έχει να κάνει μαζί τους. Οι λέξεις όμως που μιλούν για δικαιοσύνη, για αλληλεγγύη, για αλλαγή του κόσμου,για αλλαγή του τρόπου ζωής που θα μας οδηγήσει σε πιο ανθρώπινες σχέσεις μεταξύ μας με περισσότερο σεβασμό και κατανόηση, αυτές είναι οι καλές λέξεις. Με αυτές τις λέξεις θέλω να διατηρώ το δικαίωμά μου να αντιλαμβάνομαι τον κόσμο κατά έναν τρόπο διαφορετικό”.
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου γεννήθηκε το 1922 στην Αζινιάγκα σ΄ ένα μικρό ισόγειο σπιτάκι με μια πόρτα, ένα παράθυρο και μια σειρά από γαλάζιααζουλέζους.
“ Γεννήθηκα, λέει σε μια συνέντευξή του, σε μια οικογένεια πάμφτωχη αναλφάβητων αγροτών. Η μητέρα μου, ο πατέρας μου κι εγώ πήγαμε στη Λισαβόνα, σε ένα σπίτι όπου δεν υπήρχε κανένα βιβλίο κάτω από οικονομικές συνθήκες που δεν μου επέτρεψαν να φοιτήσω στο πανεπιστήμιο. Ήμουν 20 χρονών όταν αγόρασα το πρώτο μου βιβλίο με χρήματα δανεικά από έναν φίλο μου.”
Κι αλλού λέει: “ Πράγματι στη στη ζωή μου υπάρχει μια αντίφαση. Ο τόπος που γεννήθηκα, οι συνθήκες ζωής μας, η οικογένειά μου, ο κοινωνικός και πολιτισμικός περίγυρος δεν μαρτυρούσαν καθόλου ποιο θαήταν το μέλλον μου. (…) Μάλλον επειδή οι πραγματικοί αναγνώστες γεννιούνται ακόμα και σε αναλφάβητες οικογένειες εξηγείται το γεγονός ότι από τα δεκαπέντε μου αφιέρωνα τον ελεύθερο χρόνο μου τα βράδια διαβάζοντας στη δημόσια βιβλιοθήκη.” Το πρώτο του βιβλίο το έγραψε στα 58 του χρόνια. Μέχρι τότε δούλευε ως κλειδαράς, μηχανικός αυτοκινήτων για τον επιούσιο.“ Η γη του Αλεντέζου, λέει ο ίδιος, δημοσιεύτηκε όταν ήμουν 58 χρονών κι όταν εκδόθηκε το δεύτερο βιβλίο μου το Χρονικό του Μοναστηριού ήμουν 60. Συνήθως στα εξήντα τους οι συγγραφείς έχουν δώσει τον κύριο όγκο του έργου τους κι εγώ είχα πίσω μου δύο μόνο βιβλία. Και σκέφτομαι πως είμαι τυχερός που είχα μια μακριά ζωή..”
Ο Σαραμάγκου δεν έγραψε βιβλία μανιφέστα, η ιδεολογική του στράτευση, η πολιτική του θέση, η θεώρησή του για τον κόσμο όμως ήταν παντού ορατή. Στο βιβλίο του “το Τετράδιο” μνημονεύοντας τα λόγια του Πορτογάλου ποιητή Αλμέιντα Γκαρετ αναρωτιέται, αν έχει υπολογιστεί ποτέ ο αριθμός των ανθρώπων, που υποχρεωτικά καταδικάζονται σε αθλιότητα,σε άνιση εργασία, σε εξαχρείωση, σε διεφθαρμένη άγνοια, σε ανίκητη δυστυχία, σε απόλυτη ένδεια προκειμένου να παραχθεί ένας πλούσιος. Και αλλού αναφέρει: “Σε έναν κόσμο όπου μια χούφτα άνθρωποι κατέχουν περισσότερα αγαθά από ό,τι ο μισός πληθυσμός του πλανήτη και κανένας δεν κάνει τίποτα γι αυτό, νομίζω, ότι όλες οι υπόλοιπες συντέλειες περισσεύουν.” Στις 18 Ιουνίου του 2010, ο νομπελίστας Ζοζέ Σαραμάγκου, το φτωχόπαιδο από το κόκκινο Αλεντέζο που με τη ζωή του και το έργο του αμφισβήτησε όλες τις κυρίαρχες αστικές αξίες, άφησε την τελευταία του πνοή. Στην αγωνία και στο φόβο που είχε, αν τελικά έφευγε απ αυτή τη ζωή γνωρίζοντας ό,τι ακριβώς και στην αρχή του ταξιδιού του, μπορούμε σίγουρα να τον διαβεβαιώσουμε ότι από το μακρύ και γεμάτο ανατροπές ταξίδι της ζωής του δεν έγινε μόνο αυτός σοφότερος αλλά έκανε και μας. Και δε θα μπορούσε να γίνει αλλιώς για έναν άνθρωπο που θεωρούσε “ότι η αμφιβολία είναι εποικοδομητική και το σφάλμα έχει κάτι το πολύ θετικό”
Μπ. Μπρεχτ: Ο καλός άνθρωπος του Σε Τσουάν
Το ΚΘΒΕ παίζει για δεύτερη χρονιά το έργο του Μπέρτολ Μπρεχτ” Ο καλός άνθρωπος του Σε Τσουάν”.
Το έργο αυτό μοιάζει με το παλιό κρασί: Όσο περνάν τα χρόνια τόσο πιο δυνατό γίνεται. Δυστυχώς. Και λέμε δυστυχώς διότι στις μέρες μας το κοινωνικό πρόβλημα που ανέδειξε πριν 80 περίπου χρόνια ο Μπρεχτ όχι μόνο δεν έχει λυθεί αλλά ολοένα και περισσότερο επιδεινώνεται. Ούτε η πείρα από τους δύο παγκόσμιους πολέμους, ούτε η αύξηση των παραγόμενων αγαθών οδήγησαν σε μια ευτυχέστερη κοινωνία.
Στην επαρχία Σε Τσουάν για να βρεις τον “καλό” άνθρωπο είναι σαν να ψάχνεις ψύλλο στα άχυρα, κι όταν επί τέλους βρεθεί οι γύρω του άνθρωποι εκμεταλλεύονται την “καλοσύνη” του πέφτοντας επάνω του σαν όρνια αρπαχτικά. Κι όταν αποφασίσει να “μεταμορφωθεί” και να παίξει το παιχνίδι της ζωής με τους υπάρχοντες κοινωνικούς κανόνες τότε ξεκινά ένας τραγέλαφος συγκρούσεων ανάμεσα στους ανθρώπους που τον περιβάλλουν.
Ο “καλός” δεν μπορεί να ορθοποδήσει διότι οι πράξεις του προκαλούν και όφελος και ζημιά στους άλλους. Ο “κακός” είναι θύμα και θύτης των πράξεών του. Συμπεριφέρεται ανάλογα με το συμφέρον του και η άποψή του για το “καλό” είναι γεμάτη αντιφάσεις.
Τρεις “θεοί” ενώ αποτελούν μέρος του προβλήματος εμπλέκονται διαρκώς στα δρώμενα αλλά τελικά αδυνατούν να δώσουν λύσεις στα ανθρώπινα προβλήματα.
Ποιος θα δώσει λοιπόν τη λύση; Μπορεί να δώσουν λύση οι πράξεις του Καλού ανθρώπου του Σε Τσουάν; Τί πρέπει να γίνει ώστε οι άνθρωποι να δημιουργήσουν μια κοινωνία στην οποία θα πρυτανεύει το καλό;
Καλούμαστε να απαντήσουμε: “ Ν’ αλλάξει ο κόσμος; Ή ο άνθρωπος ν’ αλλάξει; ‘Η μήπως οι θεοί; Πρέπει να υπάρχει για τον άνθρωπο τέλος καλό”.
Οι εκτελέσεις στο “Καζανάκι”
Να θυμόμαστε. Δεν έχουμε δικαίωμα να ξεχνάμε. Η μνήμη βοηθάει να βγάζουμε τα συμπεράσματα που είναι αναγκαία σήμερα για την αντιμετώπιση της νέας κτηνωδίας των ιμπεριαλιστών, που με τα σύγχρονα όπλα σπέρνουν ξανά θανατικό. Να θυμόμαστε ότι κι ο Βόλος που χαρακτηρίζεται σήμερα ως “τόπος τουριστικού προορισμού” είναι και μεγάλος τόπος αγώνων, μαρτυρίων, τόπος θυσιών
Στο Βόλο από τις 17 Δεκέμβρη 1947 έως και τις 6 Σεπτέμβρη 1949 οι Έλληνες συνεργάτες των Ναζί μαζί με το αστικό κράτος τους βασάνισαν, φυλάκισαν και τελικά εκτέλεσαν, στην περιοχή Καζανάκι, 156 αγωνιστές, κομμουνιστές, μαχητές και μαχήτριες του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ και του ΔΣΕ. Η μαζική αυτή σφαγή μπορεί να συγκριθεί μόνο με τις φρικαλεότητες των Ναζί και των φασιστών, τις μαζικές δολοφονίες στο Δίστομο, στη Δράκεια και αλλού.
Ήταν η εποχή που η αστική τάξη και οι μηχανισμοί της με την αμέριστη βοήθεια των Αγγλοαμερικάνων οργανώνονται καλύτερα για να τσακίσουν κυριολεκτικά το λαό που αντιστέκεται. Ζήτημα κομβικής σημασίας το χτύπημα του ΚΚΕ στην πόλη μαζί με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ενάντια στον ΔΣΕ στα βουνά.
Στις 5 Ιούνη του 1947 φτάνουν στον Βόλο οι επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου Στρατού, ο επικεφαλής του στρατιωτικού τμήματος της αμερικανικής αποστολής Βαν Φλιτ και του ναυτικού τμήματος της αμερικανικής αποστολής. Στις 17 -18 Οκτώβρη θα πραγματοποιηθεί μεγάλη στρατιωτική σύσκεψη υπό την προεδρία του τότε Βασιλιά Παύλου, ενώ στις 25 Νοέμβρη έρχεται ο τότε πρωθυπουργός Σοφούλης. Σκοπός αυτών των «επισκέψεων» είναι και η οργάνωση της ντόπιας αντίδρασης ενάντια στο ΚΚΕ. Στις 14 Δεκέμβρη 1947 με κάλεσμα της Ένωσης Εφέδρων Αξιωματικών πραγματοποιείται ευρεία σύσκεψη εκπροσώπων αστικών θεσμών και φορέων. Τρεις μέρες μετά τη σύσκεψη αυτή ξεκίνησαν οι εκτελέσεις στο «Καζανάκι». Στο νεκροταφείο της Νέας Ιωνίας βρίσκονται τρεις ομαδικοί τάφοι εκτελεσμένων στο «Καζανάκι».
Οι αστοί δεν κατάφεραν να ξεμπερδέψουν με το ΚΚΕ στο Βόλο ούτε και μετά την ήττα του ΔΣΕ. Παρά τις 594 συλλήψεις, 346 φυλακίσεις, 3.458 εκτοπίσεις μελών και στελεχών των Οργανώσεων του Κόμματος στη Μαγνησία την περίοδο 1946 – 1949, το Κόμμα στην πόλη ξανασυγκροτείται, όπως σε όλη την Ελλάδα, για τις επόμενες μάχες.
Η μνήμη των μαρτύρων κομμουνιστών τιμήθηκε και φέτος στο Μνημείο εκτελεσθέντων στο λόφο του Σαρακηνού στο Βόλο. Διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε επτά δεκαετίες μετά την εφιαλτική εκείνη περίοδο και τα πέτρινα χρόνια που ακολούθησαν, το αστικό κράτος εξακολουθεί να διατηρεί τον ταξικό του χαρακτήρα και να πολεμάει με εκσυγχρονισμένους μηχανισμούς τους πρωτοπόρους των λαϊκών αγώνων. Το αδίστακτο πρόσωπο της εξουσίας των βιομηχάνων και των πολιτικών εκπροσώπων τους που τότε επιχείρησαν τη φυσική εξόντωση των λαϊκών αγωνιστών, βρίσκουν και πάλι τους κομμουνιστές και τους οπαδούς του ΚΚΕ όρθιους στην πρώτη γραμμή. “Πάλης ξεκίνημα, νέοι αγώνες…”
Ο πόλεμος των τάξεων
Τα μικρά παιδιά στις σχολικές τάξεις μπορεί να μην ενδιαφέρονται για την κοινωνική πάλη των τάξεων αλλά αντιλαμβάνονται στην καθημερινή ζωή τους τις συνέπειές της και χωρίς να το συνειδητοποιούν μεταφέρουν τους κραδασμούς της στο δικό τους φυσικό χώρο, που είναι το σχολείο. Η Γαλλική ρομαντική κωμωδία όπως χαρακτηρίζεται η ταινία La Lutte des Classes (η πάλη των τάξεων) που προβάλλει η ERTFLIX μέσα από σκηνές που βγάζουν γέλιο μάς βοηθάει να το καταλάβουμε.
Το σχολείο δεν είναι μια νησίδα μόνη της στο πουθενά. Είναι κομμάτι του κοινωνικού γίγνεσθαι και καθρεφτίζει με τον πιο εναργή τρόπο όλες τις παθογένειες της κοινωνικής πραγματικότητας. Τα προβλήματα που ταλανίζουν τον μακρόκοσμο των μεγάλων είναι και προβλήματα του σχολικού μικρόκοσμου, όπου τα παιδιά περνούν τις περισσότερες ώρες της μέρας τους. Οι συγκρουσιακές καταστάσεις που συμβαίνουν στη μεγάλη αρένα της ζωής με πολύ πιο επώδυνο και τραυματικό τρόπο, αφού διαδραματίζονται μέσα στις τρυφερές παιδικές ψυχές, βιώνονται και μέσα στις σχολικές αίθουσες. Και καθώς ο δυτικός κόσμος λειτουργεί μέσα στο ίδιο κοινωνικοπολιτικό σύστημα, ό,τι αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι γονείς τους σε ένα τυπικό Γαλλικό Δημόσιο σχολείο.
Θα το βρούμε να συμβαίνει σε άλλα ίσως μεγέθη και στα σχολεία της χώρας μας. Η υποχρηματοδότηση της δημόσιας παιδείας με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα φτωχά λαϊκά στρώματα είναι ένα κοινό πρόβλημα. Επίσης η εισροή μεταναστευτικών πληθυσμών, που λόγω πολέμων και φτώχειας οδηγούνται στην Ευρώπη σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής, δημιουργεί στη Γαλλία φυσικά περισσότερο αλλά και σε μας ένα ιδιαίτερο κοκτέιλ προβλημάτων που αναζητά λύσεις.
Οι μετανάστες, κυρίως από τις αραβικές χώρες, προερχόμενοι από ένα διαφορετικό κόσμο φέρνουν μαζί τους τις κοινωνικές, θρησκευτικές και πολιτισμικές τους αντιλήψεις, που καθώς αναμειγνύονται με αυτές των ντόπιων αναπόφευκτα δημιουργούν συγκρούσεις και προστριβές. Τα παιδιά βέβαια συμπεριφέρονται ανάλογα με αυτά που βλέπουν και ακούνε στο σπίτι τους με αποτέλεσμα η σχολική τάξη να μετατρέπεται σε ένα χώρο όπου κονταροχτυπιούνται θρησκευτικές δοξασίες, κοινωνικοί τρόποι ζωής, αλλότρια ήθη και έθιμα, κληρονομημένα από γενεές γενεών πιστεύω, δηλαδή διαφορές που εν πρώτοις φαίνονται αξεπέραστες.
Μέσα από κωμικά περιστατικά που άλλοτε φέρνουν γέλιο κι άλλοτε δάκρυα αναδεικνύονται στη γαλλική αυτή ταινία οι συνέπειες της ξενοφοβίας, οι εκατέρωθεν προκαταλήψεις, η στρεβλή ιδεολογικά αντιμετώπιση του θέματος τόσο από την πολιτεία όσο και από τους γονείς, οι οποίοι αδυνατούν, όντας οι ίδιοι αβοήθητοι, να βοηθήσουν τα παιδιά τους να συγχρωτιστούν και να συνυπάρξουν.
Και καθώς ξετυλίγεται η υπόθεση του έργου με κωμικοτραγικές σκηνές που στάζουν όμως τρυφερότητα και μια γνήσια ανησυχία για το πρόβλημα, οι προβληματισμοί όλο και πληθαίνουν, όλο και βαθαίνουν. Σίγουρα μεγάλο και δύσκολο το στοίχημα για τις δυτικές κοινωνίες να πετύχουν το πάντρεμα διαφορετικών πολιτισμών πάνω σε αρχές ισοτιμίας και αλληλοαποδοχής. Μια πιο σωστή μεταναστευτική πολιτική θα μπορούσε να βοηθήσει; Λύνονται με νόμους και διατάξεις τόσο μεγάλα κοινωνικά θέματα; Είναι δυνατόν κοινωνίες που χωρίζονται σε τάξεις, έθνη, θρησκείες, που ο ανταγωνισμός και ο πόλεμος είναι δομικά στοιχεία της ύπαρξής τους να λειτουργήσουν με τρόπους και κώδικες που να ενώνουν τους ανθρώπους πάνω στο κοινό και μόνο ανθρώπινο στοιχείο τους;;
Ας τη δούμε τη γαλλική αυτή ταινία. Είναι απλή αλλά καθόλου απλοϊκή και μπορεί να οδηγήσει το μυαλό και την καρδιά μας σε όμορφες διαδρομές..
ERTFLIX. La Lutte des Classes (Battle of the Classes)
Ταινία διαθέσιμη έως Κυρ. 06.04.2025
Τρίκερι: Το μήνυμα του Προμηθέα
Οι οργανώσεις της ΟΓΕ Βόλου και Κεντρικής Μακεδονίας την Κυριακή που μας πέρασε τίμησαν με μια ιδιαίτερα σεμνή και συγκινητική τελετή τις εξόριστες γυναίκες που μαρτύρησαν στο νησάκι Τρίκερι Μαγνησίας καταθέτοντας τη δική τους συμβολή στον αγώνα για ειρήνη, λευτεριά και αξιοπρέπεια.
Ήταν ο Σεπτέμβρης του εφιαλτικού 1949, όταν άρχισε το Μοναστήρι που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου να γεμίζει από τις πρώτες πολιτικές κρατούμενες. Κι έφτασε εποχή που στον λιλιπούτειο χώρο του μικρού νησιού και γύρω από το μοναστήρι στοιβάχτηκαν μέσα σε τρύπιες τρισάθλιες σκηνές 5.000 περίπου γυναικείες ψυχές. Κοπελίτσες και ηλικιωμένες, μωρομάνες με βρέφη και μικρά παιδιά, όλες μαζί στριμωγμένες η μία στην κυριολεξία πάνω στην άλλη χωρίς στρώματα, ρούχα, κουβέρτες υπέμεναν τα πάντα. Στερήθηκαν και τα πιο στοιχειώδη, τροφή, νερό, γιατρό, φάρμακο. Ακόμα και τα χρήματα, τα δέματα, τα γράμματα που έστελναν οι οικογένειές τους. Στόχος η εξαθλίωση η σωματική, η ταπείνωση, η ψυχική καταρράκωση, οτιδήποτε θα έκανε τις ανθρώπινες αυτές υπάρξεις να απωλέσουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπινου όντος.
Μέσα από περιγραφές και μαρτυρίες αναδείχθηκαν όψεις της καθημερινής ζωής των εξόριστων γυναικών, το πώς οι ίδιες έδιναν σκληρή μάχη με την έλλειψη νερού, τροφής, επισκέψεων, με το κρύο, την υγρασία, το λιοπύρι, τον άνεμο, την έλλειψη αποχωρητηρίων, αφού η όποια στέγαση και προφύλαξή τους γινόταν κυρίως σε πρόχειρα αντίσκηνα και όχι σε κτιριακές εγκαταστάσεις.
«Χόρταιναν» με αρρώστιες, με το μίσος και τους εξευτελισμούς των δεσμοφυλάκων, με βαριές ακόμα και για άντρες αγγαρείες. Δυσεντερία, φυματίωση, ψωρίαση, κάθε είδους λοιμώξεις χωρίς καμμία στοιχειώδη ιατρική και φαρμακευτική φροντίδα.. Ακόμα και αυτά τα ελάχιστα φάρμακα που έστελνε ο Ερυθρός Σταυρός η Διοίκηση του στρατοπέδου τα καταχραζόταν και τα εμπορευόταν.
Μα η πιο εξαντλητική κι άσκοπη αγγαρεία, που θύμιζε το κάτεργο του Μακρονησιού, ήτανε να κουβαλάνε αυτά τα εξασθενημένα σώματα από το γιαλό βότσαλα, άμμο και νερό της θάλασσας προκειμένου να φτιάξουν ένα πελώριο στέμμα σε μια πλαγιά του νησιού, τόσο μεγάλο που να φαίνεται από τα πλοία που περνούσαν από εκεί.
Κι όμως. Κάτω από αυτές τις άθλιες συνθήκες 52 δασκάλες και καθηγήτριες δούλευαν αδιάκοπα για να μαθαίνουν στα παιδιά και στις αγράμματες γυναίκες τα πρώτα γράμματα. Άνθησε μια καλλιτεχνική δραστηριότητα με χορωδίες και θεατρικό θίασο που έφερε αυτές τις απλές γυναίκες του λαού σε επαφή με τη γνώση και τον πολιτισμό που το αστικό κράτος τους είχε συστηματικά στερήσει. Ακόμα και μέσα σ αυτή τη βαρβαρότητα της εξορίας τελικά γινόταν μπορετό οι μεγάλες και όμορφες ιδέες για έναν καλύτερο κόσμο να φωτίζουν το σκοτάδι και να το μετατρέπουν σε φως και δύναμη αντίστασης και πάλης.
Το καλοκαίρι του 1949 στο Τρίκερι οι δύο εξόριστες καθηγήτριες Ρόζα Ιμβριώτη και Λίζα Κόττου, που είχαν μεταφερθεί από το στρατόπεδο της Χίου, προετοίμασαν με τις γυναίκες του στρατοπέδου την παράσταση “Προμηθέας Δεσμώτης”. Η παράσταση δυστυχώς τελευταία στιγμή απαγορεύτηκε από τη διοίκηση. Και ήταν φυσικό. Φοβήθηκαν οι κρατούντες τον Αισχύλο και τον ανατρεπτικό του λόγο που μέσα από τα στόματα των γυναικών κρατουμένων έπαιρνε μια τεράστια επαναστατική δυναμική και την πραγματική διαχρονική του αξία και συμβολή στην αλλαγή της κοινωνίας.
Το φετινό προσκύνημα στο Τρίκερι ολοκληρώθηκε με την ανάγνωση αποσπασμάτων από τα “τετράδια” των εξόριστων γυναικών που διασώθηκαν και με την απαγγελία ενός αποσπάσματος από τον Προμηθέα. Τελικά τα λόγια του Προμηθέα ακούστηκαν από τις νέες συντρόφισσες και η προφητεία του μυθικού Τιτάνα από τον Καύκασο υψώθηκε ρητή και απόλυτη για το τέλος της κυριαρχίας του Δία και των κάθε λογής τυράννων και εξουσιαστών. Δε θα είναι κύριοι των λαών για πάντα. Η “απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών” θα γίνει. Αυτό είναι το ξεκάθαρο μήνυμα των εξόριστων γυναικών στο Τρίκερι. Μόνο με αγώνες και θυσίες εξανθρωπίζεται ο άνθρωπος. Και είναι δική μας η ευθύνη για να γίνει αυτό.
Πάμπλο Πικάσο: Εξορία και Νοσταλγία
Μια γραμμή πάνω σε ένα απόκομμα εφημερίδας δεν είναι κατ΄ ανάγκη μια μουτζούρα χωρίς νόημα. Ένα τεράστιο σώμα ταύρου με ένα μικρούλι κεφαλάκι ίσως δεν είναι μια κακοτεχνία. Ένα ατέρμονο πλήθος από διάσπαρτα μικρά κυκλάκια πάνω σ΄ ένα μικρό κομμάτι χαρτί μπορεί να είναι μια ευφυής προσωπογραφία.
Το βέβαιο είναι ότι τα εκθέματα κάποιων έργων του Πικάσο στο Μουσείο MOMus της Μονής Λαζαριστών ανατρέπουν αρκετές απλοϊκές πρώτες σκέψεις που συνήθως κάνει κάποιος αντικρύζοντάς τα. Μια ζωή εξόριστος από την πατρίδα του την Ισπανία ο Πικάσο βρίσκει τρόπους να εκφράσει την αντίθεσή του στο φασισμό. “Οι άλλοι ψάχνουν”, έλεγε, “εγώ βρίσκω”. Τη νοσταλγία και την αγάπη για την πατρίδα του εκφράζουν τα εκθέματα, έτσι όπως αποτυπώνονται στην αλληλογραφία του με τον κουρέα φίλο του, εξόριστο αντιστασιακό Ευγένιο Αρίας. Το πορτραίτο ενός γενειοφόρου άνδρα δώρο στον φίλο του Αρίας είναι ζωγραφισμένο με μικρές κυκλικές χρωματιστές γραμμές που μοιάζουν με τρίχες γενειάδας.
Η αγάπη του Πικάσο και του Αρίας για τις ταυρομαχίες είναι ένας ακόμα συνδετικός κρίκος που ενώνει τους δύο φίλους και εκφράζεται με σχέδια ταύρων, που ξεκινούν από πειραματισμούς με μονοκονδυλιές μέχρι δημιουργίες απεικόνισης της βίας εκείνης που κάνει άνθρωπο και ζώο να φαίνεται ένα. Συγκινητικό έκθεμα της έκθεσης το σχέδιο του ανθρώπου με το γαρύφαλλο, μικρό δείγμα της συντροφικής αλληλεγγύης του ενταγμένου στο Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας Πικάσο στον Νίκο Μπελογιάννη, τον κομμουνιστή αγωνιστή που εκτελέστηκε στη χώρα μας για τα μεγάλα ιδανικά που ήταν κοινά στους δύο άντρες.
Πέθανε αυτοεξόριστος, αρνούμενος να επιστρέψει στην πατρίδα του όσο στην εξουσία εξακολουθούσε να υπάρχει ο Φράνκο. Η έκφραση της αγάπης του Πικάσο για την ειρήνη και της ασυμβίβαστης αντίθεσής του στην ασχήμια ενός κόσμου που σαπίζει είναι τα μηνύματα μιας μεγάλης τέχνης που διδάσκει και εμπνέει για τις ανατροπές που τώρα όσο ποτέ έχει ανάγκη η ρημαγμένη μας ανθρωπότητα.
Η έκθεση στο Μουσείο MOMus, στη Μονή Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη θα διαρκέσει έως τις 10 Νοεμβρίου 2024
Ν. Καζαντζάκης: Ο άνθρωπος είναι χτήνος…
Μας εντυπωσιάζει μ’ αυτή τη φιλοσοφημένη φράση του ο Νίκος Καζαντζάκης. Ίσως γιατί ανακαλύπτουμε μέσα της κάτι από τη δική μας πικρή εμπειρία. Μα είναι δυνατόν στ’ αλήθεια να δεχθούμε ότι ο άνθρωπος είναι χτήνος; Κάτι μας ωθεί να το αποδεχθούμε, διότι καθένας μας έχει να καταμετρήσει γύρω του πάμπολλες τέτοιες περιπτώσεις.
Ακόμη και στη θρησκεία αν ανατρέξουμε, κι εκεί βλέπουμε όχι μόνο τους ηγέτες της εποχής αλλά και τους απλούς ανθρώπους του λαού να σταυρώνουν αυτόν που ευαγγελίζεται μια νέα για την εποχή του μορφή αγάπης.
Τα πράγματα όμως δεν είναι απλά όπως φαίνονται.
Ο Νίκος Καζαντζάκης, μεταφέροντας στους ήρωές του τις μεταφυσικές του αγωνίες οδηγεί τον αναγνώστη σε συμπεράσματα που δεν έχουν διαχρονική αλήθεια. Δεν ήταν πάντα κτήνος ο άνθρωπος. Ακόμη και στις πρωτόγονες κοινωνίες μοιραζόταν τα αγαθά, τους καρπούς της δικής του εργασίας και των συνανθρώπων του. Το προσωπικό του συμφέρον ταυτιζόταν με το συμφέρον της μικρής του κοινωνίας. Μόνο όταν άρχισε να συσσωρεύεται ο παραγόμενος πλούτος στα χέρια λίγων το ατομικό συμφέρον έπαψε να ταυτίζεται με το συμφέρον των υπολοίπων. Μόνο τότε παρουσιάστηκε η ανάγκη περιφρούρησης του συσσωρευμένου πλούτου με τη χρήση κάθε είδους φυσικής και ψυχολογικής βίας. Το ατομικό συμφέρον τότε τέθηκε πάνω από το συλλογικό, η ικανοποίησή του μετατράπηκε σε πάθος και η συνείδηση του ανθρώπου δηλητηριάστηκε από το κυνήγι του ατομικού κέρδους. Ερχόμενη η αστική τάξη στην εξουσία “δεν άφησε κανένα δεσμό ανάμεσα σε άνθρωπο με άνθρωπο εκτός από το γυμνό συμφέρον, εκτός από την αναίσθητη πληρωμή τοις μετρητοίς… Μετέτρεψε την προσωπική αξιοπρέπεια σε ανταλλακτική αξία…
Ακόμα κι αυτό το πέπλο του συναισθηματισμού που σκέπαζε τις οικογενειακές σχέσεις ξέσκισε και τις έκανε ξεκάθαρα χρηματικές …¨” γράφει ο Καρλ Μαρξ στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο. Ο άνθρωπος προϊόν της κοινωνίας του ζει την απόλυτη αλλοτρίωσή του μέσα σ ένα περιβάλλον εχθρικό και καταπιεστικό, όπου το σύστημα προωθεί ως ανώτατες αξίες τον ατομισμό και την ιδιοτέλεια. Είναι το κυνήγι της ιδιοκτησίας, η δίψα του κέρδους και του πάση θυσία πλουτισμού, που διαμορφώνουν τον ψυχισμό και τον ηθικό κόσμο του σύγχρονου ανθρώπου. Αποτέλεσμα ο homo economicus, να χάνει το πραγματικό νόημα της ζωής και να μεταβάλλεται σ’ ένα πλάσμα δυστυχισμένο και τραγικά θλιβερό.
Να τι κάνει τον Καζαντζάκη να καταλήγει στο οδυνηρό συμπέρασμα για τον άνθρωπο: Να γιατί λέει “Τού καμες κακό; Σε σέβεται”. Τι σημαίνει όμως “σε σέβεται”; Σημαίνει σε φοβάται, σε υπολογίζει, διότι η δύναμη βρίσκεται στα χέρια αυτού που έχει την εξουσία, τα όπλα για να επιβάλει τη θέλησή του, το κακό. Είναι ο σεβασμός προς τον ισχυρότερο. Και συνεχίζει: “Τού καμες καλό; Σου βγάζει τα μάτια”. Τι σημαίνει “τούκαμες καλό”; Σημαίνει εξυπηρέτησες τα δικά του συμφέροντα. Για να εξυπηρετήσεις τα δικά του συμφέροντα και όχι τα δικά σου του έδωσες τη δύναμη να σου επιβληθεί.
Κι επειδή αυτό συμβαίνει τόσο σε κοινωνικό όσο και σε ατομικό επίπεδο είμαστε λίγο ως πολύ όλοι μάρτυρες άθλιων φαινομένων στις καθημερινές σχέσεις, όπως είναι για παράδειγμα ο πόλεμος για τη μοιρασιά των υλικών αγαθών ανάμεσα σε μέλη οικογενειών. “Αγαπώ” κάποιον έχει φτάσει στο σημείο να σημαίνει “αγαπώ πάνω από όλα τον εαυτό μου και γι αυτό αποδέχομαι μόνο αυτόν που εξυπηρετεί τα συμφέροντά μου”.
Η συνείδηση του ανθρώπου όμως δεν είναι στατική, διαμορφώνεται συνεχώς μέσα στις μεταβαλλόμενες κοινωνικές σχέσεις και γι αυτό το απαισιόδοξο συμπέρασμα του Καζαντζάκη που επαληθεύεται καθημερινά γύρω μας θα πάψει να ισχύει μια μέρα. Σπέρματα του αυριανού ανθρώπου, που θα βλέπει την εκπλήρωση του προσωπικού του συμφέροντος μέσα από την εκπλήρωση του κοινωνικού συμφέροντος υπάρχουν και σήμερα. Οι άνθρωποι αυτοί βιώνουν ότι και οι άλλοι, έχουν τις ίδιες αδυναμίες και τα ίδια χαρακτηριστικά με τους συνανθρώπους τους, αλλά επί πλέον αγωνίζονται συνειδητά για την αντικατάσταση του “εγώ” με το “εμείς”. Αυτοί είναι οι πρωτοπόροι και όποτε απαιτείται μετατρέπονται σε νεομάρτυρες μιας νέας κοινωνίας που το ατομικό κέρδος δεν έχει θέση, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Κι αυτό θα πραγματοποιηθεί διότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο προϊόν της κοινωνίας αλλά και δημιουργός της.