Οι επιχειρηματικοί όμιλοι που ελέγχουν το διαδίκτυο ανέπτυξαν τις τελευταίες δεκαετίες τα λεγόμενα “κοινωνικά δίκτυα” με πιο γνωστά το facebook και το twitter.
Οι επισκέπτες του διαδικτύου εντάσσονται σε ομάδες “φίλων” ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους, τις προτιμήσεις τους και τις προσωπικές τους γνωριμίες. Μέσα στη “δική τους ομάδα” αισθάνονται ότι βρίσκονται σε ένα οικείο περιβάλλον, που μπορούν να το ελέγξουν και να το εμπιστευθούν άφοβα. Αλληλοενημερώνονται, κάνουν ελεύθερα κριτική, αποκαλύπτουν τις πιο απόκρυφες σκέψεις τους, μπορούν αν θέλουν να βρίσουν και να διασκεδάζουν
Ο αριθμός των “φίλων” σε μια ομάδα κυμαίνεται από μερικές δεκάδες, έως αρκετές χιλιάδες. Συνολικά ο αριθμός των φίλων, που έχουν ενταχθεί στα κοινωνικά δίκτυα σε παγκόσμια κλίμακα είναι πάνω από ένα δισεκατομμύριο. Στις ΗΠΑ 3 στους 4 ενήλικες χρησιμοποιεί σήμερα τα “κοινωνικά δίκτυα”.
Μέσα από αυτά οι χρήστες του διαδικτύου διαμορφώνουν οι ίδιοι τις απόψεις τους και επηρεάζουν ταυτόχρονα τους “φίλους” της ομάδας. Μέσα από αυτή την αλληλοτροφοδότηση μένουν με την εντύπωση ότι έχουν ξεφύγει από την προπαγάνδα των μεγαλοεκδοτών και των μεγαλοκαναλαρχών. Στην ουσία όμως έχουν πέσει θύματα της ίδιας προπαγάνδας, που τους έχει προσβάλει από άλλο δρόμο, πιο γρήγορο, πιο εύκολο, πιο πειστικό και γι αυτό πιο αποτελεσματικό.
Αρκεί κάποιος από την ομάδα να διοχετεύσει μια πληροφορία και αυτή μπορεί να δημοσιευθεί άμεσα σε όλη την ομάδα. Επειδή κάθε άτομο έχει τη δυνατότητα να συνδέεται με περισσότερες από μια ομάδες, η πληροφορία διασκορπίζεται με αποτέλεσμα εκατοντάδες μέχρι εκατομμύρια άτομα να αλληλοεπηρεάζονται από πληροφορίες που προέρχονται από την ίδια κύρια πηγή.
Το αίσθημα της συλλογικότητας, της μοιρασιάς, της αλληλοϋποστήριξης, της συναντίληψης κάνει ευκολότερη την αφομοίωση του υλικού που έχει προκατασκευαστεί από τα κέντρα της αστικής προπαγάνδας και διακινείται μέσα στις ομάδες με τη μορφή ειδήσεων, πολιτικών αναλύσεων, καλλιτεχνικών γεγονότων, φωτογραφιών, ανεκδότων, στατιστικών, παράδοξων, “εμπιστευτικών” και “απόρρητων”, “συγκλονιστικών αποκαλύψεων”. Η δηλητηριώδης δράση αυτών των πληροφοριών δεν έχει ούτε γεωγραφικούς περιορισμούς, ούτε ημερομηνία λήξης.
Η “οριζόντια” αυτή ενημέρωση έχει τεράστια δύναμη και χρησιμοποιείται με ιδιαίτερη επιτυχία στις πολιτικές δραστηριότητες των κομμάτων. Στις ΗΠΑ για παράδειγμα, οι προεκλογικές εκστρατείες εξαρτούν την επιτυχία τους από τη δράση τους μέσα στα “κοινωνικά δίκτυα”.
Διαδίκτυο και ηλεκτρονικό φακέλωμα
Οι “φίλοι” συνηθίζουν να εκφράζουν μέσα στα “κοινωνικά δίκτυα” τις πολιτικές και θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά τους. Οι πληροφορίες αυτές συλλέγονται, φιλτράρονται, ταξινομούνται και χρησιμοποιούνται για εμπορικούς και πολιτικούς σκοπούς από τεrάστioυς υπολογιστές (servers), που βρίσκονται στην κατοχή τον μονοπωλίων της πληροφορικής. Πρόκειται δηλαδή για ένα παγκόσμιο μάρκετινγκ και ένα γιγαντιαίο “ηλεκτρονικό φακέλωμα” των πολιτικών πεποιθήσεων των “φίλων” είτε αυτοί είναι συντάκτες, διακινητές, ή αποδέκτες των πληροφοριών.
Το διαδίκτυο έχει τη δυνατότητα να παρέχει μεγάλο όγκο πληροφοριών δωρεάν. Δίνει ακόμη τη δυνατότητα σε άτομα να κερδίζουν χρησιμοποιώντας τις υπηρεσίες του διαδικτύου. Γι αυτό προπαγανδίστηκε η εσφαλμένη αντίληψη, ότι διαδικτυακή οικονομία έχει υπερβεί τις βασικές μαρξιστικές αντιλήψεις για το εμπόρευμα, την υπεραξία και την εκμετάλλευση.
Αρκετά από τα λογισμικά που χρησιμοποιούνται στο διαδίκτυο διατίθενται δωρεάν. Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτοί που τα διαθέτουν δεν βγάζουν κέρδη. Για παράδειγμα, πίσω από το δωρεάν λειτουργικό σύστημα Linux βρίσκεται ο δικτυακός κολοσσός Redhat που δραστηριοποιείται στην τεχνική υποστήριξη και είχε τζίρο το 2011-2012 περίπου 1.3 δισ. Δολάρια.
Μπορεί να μπει έλεγχος στο διαδίκτυο;
Με την εξέλιξη του διαδικτύου οι σχέσεις ανάμεσα στο κεφάλαιο και στους εργαζόμενους που ασχολούνται με το λογισμικό έχουν επιδεινωθεί εις βάρος των εργαζομένων, οι οποίοι έχουν γίνει άμεσα αντικαταστήσιμοι, έχουν χαμηλότερες από παλαιότερα αμοιβές και δυσμενέστερες εργασιακές σχέσεις.
Από την εμφάνισή του το διαδίκτυο είχε μια άναρχη εξέλιξη. Εδώ και δεκαετίες συζητείται το κατά πόσο θα μπορούσε να μπει ένας έλεγχος, μια ηθική τάξη στο διαδίκτυο, ώστε να λειτουργεί με γνώμονα το κοινωνικό συμφέρον. Κάτι τέτοιο είναι αδύνατο στον καπιταλισμό, του οποίου βασικό χαρακτηριστικό είναι η άναρχη παραγωγή, που αποτελεί την κινητήρια δύναμη αλλά και την ανίατη θανατηφόρα ασθένεια του καπιταλισμού.
Υπάρχουν οργανισμοί, όπως ηΚοινοπραξία του Παγκοσμίου Ιστού, World WideWebConsortium(W3C) που “ανησυχούν” επειδή το διαδίκτυο χρησιμοποιείται για την παραπληροφόρηση ακόμη και σε θέματα υγείας. Οι οργανισμοί αυτοί κινούνται στη λογική άμβλυνσης των συνεπειών από τη χρήση των “κοινωνικών δικτύων” και όχι με την εξάλειψη του καπιταλιστικού συστήματος που τα γεννά
Διαδίκτυο και κοινωνικοί αγώνες
Το διαδίκτυο μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατάλληλα από την αστική τάξη ως εργαλείο για το πατρονάρισμα αντιδράσεων απέναντι στην κοινωνική καταπίεση. Μπορούμε να θυμηθούμε για παράδειγμα τις λαϊκές εξεγέρσεις στις αραβικές χώρες, τη λεγόμενη “Αραβική άνοιξη”. Το διαδίκτυο χρησιμοποιήθηκε σαν μέσο ειδοποίησης και πληροφόρησης για της κινητοποιήσεις των λαϊκών οργανώσεων και ομάδων.
Παράλληλα βοήθησε την αστική τάξη να μετατρέψει την κοινωνική διαμαρτυρία σε θρησκευτική, καθώς και σε συγκρούσεις ανάμεσα σε λαϊκές δυνάμεις που οι διεκδικήσεις τους εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των διαφόρων μερίδων του ντόπιου και του ξένου κεφαλαίου.
Σε συνδυασμό με άλλα μέσα η αστική τάξη κάθε χώρας κατάφερε να οδηγήσει στην εκτόνωση της κοινωνικής αντίδρασης και στην “ικανοποίηση” κάποιων λαϊκών αιτημάτων με δάνεια μερικών δισεκατομμυρίων δολαρίων από τις μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες.
Οι κοινωνικοί αγώνες αποπροσανατολίστηκαν, ευνουχίστηκαν και εκτονώθηκαν, μέχρι να ξεσπάσουν στο μέλλον νέοι κοινωνικοί αγώνες, όπου η εργατική τάξη θα είναι πιο συνειδητοποιημένη και πιο οργανωμένη. Στην διαδικασία αυτή η αποτελεσματικότητα της αστικής προπαγάνδας μέσα στο διαδίκτυο θα εξαρτηθεί από το βαθμό ενημέρωσης των χρηστών του.