Η δύναμη του Ψυχολογικού Πολέμου βρίσκεται στην εκμετάλλευση και τη διαρκή αναβάθμιση των δυνατοτήτων των ΜΜΕ. Οι περισσότερες πληροφορίες που μεταδίδουν έχουν μεγαλύτερη σχέση με την παραπληροφόρηση παρά με την αλήθεια.
Το ένα τρίτο των δημοσιευμάτων στο διαδίκτυο είναι παραποιημένο. Κατά τους New York Times η διαφορά ανάμεσα στο “κοινό αίσθημα” και την “κατασκευασμένη κοινή γνώμη” είναι δυσδιάκριτη.
Πίσω από μικρές και μεγάλες ειδήσεις κρύβεται αυτή η αλήθεια. Σχολιάζοντας την τηλεοπτική κάλυψη του πολέμου του Κόλπου, ο Robins (1991) εξετάζει το πρόβλημα της τηλεοπτικής μετάδοσης της βίας και τις επιπτώσεις που μπορεί αυτή να έχει στον τηλεθεατή. Για παράδειγμα, ο πόλεμος του Κόλπου, με τον τρόπο που προβλήθηκε στην οθόνη, πήρε τη μορφή ενός επικού γεγονότος, όπου οι “καλοί” οπλισμένοι με υψηλής τεχνολογίας άρματα ορμούν για να διαλύσουν την Αυτοκρατορία του κακού. Πίσω από τις εικόνες όμως κρύβονται οι ιμπεριαλιστικές επιθέσεις για τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών και των ενεργειακών δρόμων μεταφοράς, με θύματα εκατομμύρια νεκρούς στρατιώτες και άμαχους.
Η επιστράτευση των Τεχνικών του Ψυχολογικού Πολέμου
Όσο περισσότερο αναλύσουμε την πραγματικότητα, τόσο περισσότερο διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχει ούτε μία από τις Τεχνικές του Ψυχολογικού Πολέμου που να μη χρησιμοποιείται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από τα ΜΜΕ. Η συχνότητα και ο τρόπος χρησιμοποίησης των Τεχνικών αυτών εξαρτάται από την πολιτική συγκυρία και τους σκοπούς που εξυπηρετεί. Το κοινό (target group) στο οποίο απευθύνεται ο Ψυχολογικός Πόλεμος δεν ξεχωρίζει ηλικίες πνευματικές διαφορές και ενδιαφέροντα. Υπάρχουν οι κατάλληλες τεχνικές για κάθε περίπτωση και για κάθε ηλικία.
Οι Τεχνικές αυτές διαρκώς εμπλουτίζονται και ραφινάρονται δημιουργώντας τα κατάλληλα κάθε φορά συναισθήματα και συλλογισμούς. Ξεκινούν από την πρόκληση έξαρσης, ευεξίας και ενθουσιασμού και καταλήγουν στην αδιαφορία, την υπερένταση, το φόβο, την ανασφάλεια, την απογοήτευση, μέχρι και την παράνοια. Επηρεάζουν τη νόηση, τα ένστικτα, τις πεποιθήσεις και έχουν καταλυτική επίδραση στη διαμόρφωση απόψεων.
Πολλές φορές χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία αρνητικού κλίματος ώστε ο στόχος να προετοιμάζεται ψυχολογικά για τα χειρότερα, ώστε να αποδεχθεί επαχθή αντιλαϊκά μέτρα. Άλλοτε χρησιμοποιείται η υπέρμετρη προβολή βίαιων επεισοδίων μετά από κάποια λαϊκή διαμαρτυρία ώστε να γίνουν εύκολα αποδεκτά προβοκατόρικα συνθήματα όπως “κάψτε τη Βουλή”, «ένας Παπαδόπουλος μας σώζει» κ.ά.
Η προβολή της μονταρισμένης εικόνας σε συνδυασμό με την «αυθόρμητη»αντίδραση δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα στα χέρια εκείνων, που δεν διστάζουν στη χρήση οποιουδήποτε μέσου προκειμένου να αποτρέψουν την οργανωμένη λαϊκή πάλη.
Τεχνικά Μέσα με στόχο τη χειραγώγηση
Όλο το βάρος των τεχνικών μέσων που χρησιμοποιούν τα ΜΜΕ πέφτει στο να γίνει αποδεκτό το μήνυμα του ομιλητή, σε όσο το δυνατό μεγαλύτερη έκταση και βάθος. Η σκηνοθεσία ξεκινά από επιλογή εκφράσεων στο πρόσωπο, τις χειρονομίες, μέσα στον κατάλληλο φωτισμό, με τη χρήση ηχητικών εφέ και τεχνικών του κινηματογράφου. Η δοσολογία αλλάζει ανάλογα με το αν πρόκειται για προεκλογική συγκέντρωση, τηλεοπτική ομιλία, δημοσιογραφική συνέντευξη, συζήτηση, διαλογική αναμέτρηση (debate), σύσκεψη κα.
Η τηλεόραση με τη δικαιολογία ότι προσπαθεί να προσφέρει “πληρέστερη ενημέρωση” προβάλλει ταυτόχρονα με μεγάλη ταχύτητα σκηνοθετημένα πολιτικά γεγονότα, ερμηνείες, απόψεις, μαζί με διαφημίσεις σε παράθυρα. Παράλληλα, στο κάτω μέρος της οθόνης διέρχονται τίτλοι άλλων πολιτικών ειδήσεων, αθλητικά αποτελέσματα, νέα από το χρηματιστήριο, τίτλοι των επόμενων εκπομπών και άλλα “νέα της τελευταίας στιγμής”. Με τον τρόπο αυτό οι τηλεθεατές βομβαρδίζονται με έναν ορυμαγδό μπερδεμένων πληροφοριών, με αποτέλεσμα το μυαλό τους να μεταβάλλεται σε ένα τεράστιο κουβάρι ανεπεξέργαστων εντυπώσεων.
Θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε αυτή την επίθεση στη νόηση και τα ένστικτα με τις πολεμικές επιχειρήσεις που διεξάγονται ενάντια στον εχθρό για να του προκαλέσουν σύγχυση.
Δημοσιογραφικοί “καταλύτες”.
Στη δημοσιογραφία δεν απαιτείται ιδιαίτερη ικανότητα για να προβληθεί μια λαϊκή κινητοποίηση ή μία απεργία σαν επιζήμια για το κοινωνικό σύνολο, να υποστηριχθεί ότι βλάπτει τα συμφέροντα άλλων ομάδων του πληθυσμού. Αρκούν μια-δυο φράσεις από μερικούς περαστικούς που βρέθηκαν “τυχαία”, μια υπερβολή, ένα ψέμα, μια ατάκα και στη συνέχεια το μαγείρεμα για την τηλεοπτική μετάδοση είναι έτοιμο. Η πληροφορία διοχετεύεται με κινηματογραφική ταχύτητα στους τηλεθεατές, που δεν έχουν τη δυνατότητα να την ελέγξουν, να την επεξεργασθούν, να την σκεφτούν, κι έτσι την καταπίνουν αμάσητη.
Για να προωθηθεί μια νέα πολιτική αντίληψη, ένα νέο “δόγμα” για ένα σημαντικό ζήτημα αρκεί να προβληθεί ένα γεγονός, ένας καταλύτης για την “αλλαγή του παιχνιδιού”, που ονομάζεται “Game Changer”. Αν δεν υπάρχει αυτό το γεγονός από μόνο του κατασκευάζεται γι αυτό το σκοπό. Η επίθεση για παράδειγμα της 11 Σεπ. 2001 στους δίδυμους πύργους των ΗΠΑ ήταν το καταλυτικό γεγονός για την επίσημη κήρυξη του πολέμου ενάντια στη διεθνή τρομοκρατία, που μέχρι σήμερα αριθμεί εκατομμύρια νεκρούς και ανυπολόγιστες υλικές ζημιές. Ο πόλεμος ενάντια στη διεθνή τρομοκρατία αντικατέστησε τον πόλεμο ενάντια στον κομμουνιστικό κίνδυνο μετά τις ανατροπές των σοσιαλιστικών καθεστώτων στην ΕΣΣΔ και στις άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Αν κάτι τέτοιο δεν εξυπηρετεί ή δεν είναι εφικτό, τότε χρησιμοποιείται η σκανδαλοθηρία και οι “αποκαλύψεις”. Βγαίνουν στη φόρα τα άπλυτα” πολιτικών ή άλλων δημόσιων προσώπων. Μερικές φορές ένα σκάνδαλο έρχεται στην επιφάνεια για να ρίξει σκιά σε ένα μεγαλύτερο, που πρέπει να ξεχαστεί ή πρέπει να περάσει σε δεύτερο πλάνο. Άλλοτε χρησιμοποιείται για να αποσιωπηθεί μια σημαντική λαϊκή διαμαρτυρία, ή για να δημιουργηθούν οι κατάλληλοι συνειρμοί για να εφαρμοσθεί μια κυβερνητική απόφαση, ενέργεια, ή πρόθεση. Η μέθοδος αυτή στην πραγματικότητα είναι η τελειοποίηση του τρόπου με τον οποίο αποσπάται η προσοχή των μωρών όταν τους δίνουμε ένα νέο αντικείμενο για να τα απομακρύνουμε από ένα άλλο.
Στη χειραγώγηση σημαντικό ρόλο παίζει και ο “επιτυχημένος” δημοσιογράφος, δηλαδή αυτός που έχει την ικανότητα να συνδυάσει την ευνοϊκή με τη δυσμενή ειδησεογραφία, να μειώσει τη σημασία της αρνητικής ειδησεογραφίας, παρουσιάζοντάς την σαν ασήμαντη και ταυτόχρονα να εξογκώσει τη σημασία της θετικής ειδησεογραφίας.
Στις ενημερωτικές εκπομπές οι εκπρόσωποι του κόμματος της εργατικής τάξης, του ΚΚΕ, είτε δεν προσκαλούνται είτε αντιμετωπίζονται με δυσμενή τρόπο. Τους δίδεται ο λόγος την ώρα που υπάρχει χαμηλή τηλεθέαση, διακόπτονται για διαφημίσεις, άλλοι προσκαλεσμένοι αρχίζουν να μιλάνε ταυτόχρονα, ή τέλος παρεμβαίνει με άλλη ερώτηση ο ίδιος ο παρουσιαστής. Στόχος είναι να δημιουργηθεί εκνευρισμός στον εκπρόσωπο του ΚΚΕ, να αποσυντονιστεί το μυαλό του, ώστε οι θέσεις του είτε να μην προβληθούν είτε να μην προβληθούν ικανοποιητικά.