Η τεχνική αυτή του ψυχολογικού πολέμου έχει τις ρίζες της στη στρατιωτική προπαγάνδα σε καιρό πολέμου. Ο εχθρός χαρακτηρίζεται σαν απάνθρωπος, ανήθικος, βάρβαρος, σκοτεινός, διαβολικός, έχει δηλαδή όλες τις ιδιότητες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αρνητικά αισθήματα γι αυτόν.
Οι ιδιότητες αυτές δεν αποδίδονται μόνο στον αντίπαλο στρατό ή στην ηγεσία του, αλλά και σε ολόκληρο τον πληθυσμό της χώρας, που εμπλέκεται στον πόλεμο, σε ολόκληρα κράτη, έθνη, κοινωνικά συστήματα και ιδεολογίες. Επιδιώκεται να δημιουργηθεί ένα ανάμικτο αίσθημα για τον εχθρό, που θα συνδυάζει το φόβο και το μίσος. Αυτά τα δύο στοιχεία είναι αρκετά για να μετατρέψουν τον άνθρωπο με τα καλύτερα αισθήματα σε κυνηγό κεφαλών. Με τη δαιμονοποίηση του εχθρού αφαιρείς τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του και είσαι έτοιμος για οποιουδήποτε είδους επίθεση εναντίον του.
Ο Anthony Pratkanis, καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο Σάντα Κρουζ της Καλιφόρνιας, έλεγε πως για τους περισσότερους ανθρώπους είναι σχεδόν αδύνατο να σκοτώσουν άλλους ανθρώπους. Ο μόνος τρόπος για να δικαιολογήσουν την πράξη τους είναι να τους παρουσιάσεις τον εχθρό να μοιάζει όσο γίνεται πιο διαβολικός. Μετά από αυτό σκοτώνοντας τον εχθρό δεν αισθάνεται κανείς ένοχος.
Εργαλεία για τη δαιμονοποίηση του αντιπάλου
Για την επιτυχία αυτής της τεχνικής χρησιμοποιούνται όχι μόνο κείμενα αλλά και φωτογραφίες, αφίσες, σχέδια, που αναπαριστούν τον εχθρό σαν φίδι, τέρας, κτήνος, στρατιωτική μπότα, εγκληματική φιγούρα, κ.α. ζωγραφισμένα κατά τέτοιο τρόπο που να θυμίζουν τους ηγέτες ή τα σύμβολα του εχθρού. Σήμερα με την ψηφιακή επεξεργασία η εικόνα είναι απλή, αληθοφανής, φτάνει τα επίπεδα της τελειότητας και έχει άμεση αποτελεσματικότητα.
Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται από τις αρχές του 20ου αιώνα και συνεχίζεται με επιτυχία και στις μέρες μας. Στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο μία αφίσα έδειχνε νεκρούς Βέλγους και Γάλλους από τη γερμανική εισβολή. Αυτό δε συγκινούσε αρκετά τον πληθυσμό. Έτσι συμπληρώθηκε η αφίσα με ακρωτηριασμένα παιδιά και γυναίκες. Η επιτυχία αυτής της αφίσας καθιέρωσε την εικονική αναπαράσταση της δαιμονοποίησης, σαν μια βασική τεχνική και έναν αιώνα μετά την εμφάνισή της εξελίσσεται με τη χρήση των ψηφιακών μέσων.
Από την αρχή του Β΄ παγκοσμίου πολέμου η δαιμονοποίηση του αντιπάλου άρχισε να χρησιμοποιείται σε μεγάλη κλίμακα. Για τη ναζιστική θηριωδία, τα εγκλήματα πολέμου, τα κρεματόρια, τις μαζικές δολοφονίες σημαντικό ρόλο έπαιξε η δαιμονοποίηση του εχθρού. Από την πλευρά των Συμμάχων, πιστεύεται ότι ο Αμερικανικός λαός στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο αποδέχθηκε τη φυλάκιση των ίδιων των Αμερικανών Ιαπωνικής καταγωγής με τη ρατσιστική πολιτική και τις προπαγανδιστικές καρικατούρες. Η ταυτόχρονη επίκληση για εθνική ενότητα, εναντίον του αντιπάλου ολοκληρώνει την αποτελεσματικότητα της δαιμονοποίησης.
Η δαιμονοποίηση του αντιπάλου σήμερα
Σήμερα πληθώρα βιντεοκλίπς δαιμονοποιούν το Ισλάμ και τον Αραβικό κόσμο, που παρουσιάζονται σα σύμβολα φανατισμού, βαρβαρότητας και παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Αμερικανός καθηγητής Λέο Στράους, γεννημένος στη Γερμανία, πατέρας των νεο-συντηρητικών, υποστήριζε ότι η πολιτική τάξη είναι σταθερή μόνον όταν αντιμετωπίζει έναν εξωτερικό εχθρό. Και αν ένας τέτοιος εχθρός δεν υπάρχει πρέπει να κατασκευαστεί. Οι μαθητές και διάδοχοι του Στράους ήταν εκείνοι που προετοίμαζαν τον πόλεμο ενάντια στο Ιράκ είκοσι χρόνια πριν την επίθεση και κατασκεύασαν τα μυθεύματα για τα όπλα μαζικής καταστροφής του Σαντάμ Χουσεΐν ώστε να ξεκινήσει η αμερικάνικη εισβολή. Πρότεινε τη χρήση απάτης για τη δαιμονοποίηση του αντιπάλου ώστε να παρουσιαστεί σαν επικίνδυνος εχθρός.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ μετά την κατάρρευση των δίδυμων πύργων της 11 Σεπτ. 2001, (που από πολλούς θεωρείται προκατασκευασμένη από τα Αμερικανικά επιτελεία) δαιμονοποιούσε σε διάγγελμά του τον Οσάμα Μπιν Λάντεν καταζητώντας τον “νεκρό ή ζωντανό”. Ο υπουργός εξωτερικών Ντόναλντ Ράμσφελντ σύγκρινε το Σαντάμ Χουσεΐν με το Χίτλερ. Το Ιράν πήρε σειρά να δαιμονοποιηθεί μετά το Ιράκ προετοιμάζοντας την κοινή γνώμη να αποδεχθεί ψυχολογικά μια επερχόμενη τιμωρία του.
Σύμφωνα με τον Αμερικανό καθηγητή Randall Bytwerk, ειδικό σε θέματα προπαγάνδας, είναι ευκολότερο να κάνεις προπαγάνδα στη χώρα σου παρά στο εξωτερικό. Αυτή η διαπίστωση αποδείχτηκε αληθινή. Οι Αμερικανοί σε πολύ μικρότερο βαθμό αντιλαμβάνονται τη χειραγώγησή τους, από όσο την αντιλαμβάνονται για λογαριασμό τους οι σύμμαχοί τους στο εξωτερικό. Σε όλο τον κόσμο, μέσα από τα ΜΜΕ και το διαδίκτυο προβάλλονται σκηνοθετημένες τηλεοπτικές εκπομπές που παρουσιάζουν τα πτώματα αμάχων, παιδιών γυναικών ηλικιωμένων, που είναι αποτέλεσμα της βαρβαρότητας του “εχθρού”. Η σκηνοθεσία δεν είναι πάντοτε αντιληπτή, αλλά αρκετές φορές αποκαλύπτεται και καταγγέλλεται με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, σε βιντεοκλίπ που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο αποκαλύπτεται η σκηνοθετημένη απάτη: ένα …νεκρό παιδί σηκώνεται και περπατάει γελώντας… μετά το τέλος του επίσημου βιντεοκλίπ. Το αιμόφυρτο νεκρό παιδί έπαιζε απλά το ρόλο που του είχαν αναθέσει σκηνοθέτες του βιντεοκλίπ.
Δαιμονοποίηση και κομμουνισμός.
Η τεχνική της δαιμονοποίησης του αντιπάλου από τις αρχές του 20ου αιώνα εφαρμόζεται χωρίς διακοπή εναντίον της κομμουνιστικής ιδεολογίας, των κομμουνιστών και των ανατολικών χωρών της Ευρώπης. Η κομμουνιστική ιδεολογία χαρακτηρίστηκε λίγο ως πολύ σε όλα τα καπιταλιστικά κράτη σαν ξενόφερτη, ξενοκίνητη και οι κομμουνιστές θεωρήθηκαν “πράκτορες του εχθρού”. Ο κομμουνισμός απέκτησε μάλιστα και την ιδιότητα του διπλού εχθρού, εσωτερικού και εξωτερικού, και σαν τέτοιος αντιμετωπίζεται ανάλογα με την ιστορική συγκυρία και το συσχετισμό των δυνάμεων.
Για να εξασφαλισθεί από το λαό η αποδοχή των εγκλημάτων σε βάρος των κομμουνιστών, των διώξεων, των βασανιστηρίων, των εξοριών, των εκτελέσεών τους δαιμονοποιήθηκε τόσο η ιδεολογία, όσο και η δράση τους. Σε όλα τα αστικά ΜΜΕ, κρατικά και ιδιωτικά αναλύσεις και ιστορικές αναδρομές με προκατασκευασμένες φωτογραφίες και κινηματογραφικά μοντάζ, εμβόλιμα “σποτάκια” ακόμα και σε “αθώα” ντοκιμαντέρ είναι ποτισμένα με αντικομμουνιστικό μίσος.
Σ΄ αυτή τη διαδικασία σημαντικό ρόλο παίζουν ακόμη και δημοφιλή κινηματογραφικά έργα: Ο Τζέημς Μποντ, για παράδειγμα, νικά τους “κακούς” Βορειοκορεάτες. Στο παρελθόν στη Χολιγουντιανή Βιομηχανία οι “κακοί” ήταν οι Σοβιετικοί και Βιετναμέζοι κομμουνιστές. Όπως δηλώνουν με κυνισμό οι παραγωγοί ταινιών “χωρίς ‘εχθρό’ δεν έχουμε σενάριο”. Όλοι οι εχθροί χάνουν την επικαιρότητά τους εκτός από τους κομμουνιστές που παραμένουν πάντα στο στόχαστρο.
Δαιμονοποίηση και θρησκεία.
Εκτός από την πολιτική υπάρχει και η θρησκευτική δαιμονοποίηση της κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας. Αυτή έρχεται σαν φυσική συνέχεια της δαιμονοποίησης της επιστήμης. Η Χριστιανική θρησκεία κηρύττει: “Είναι πλήρως γνωστό πώς οι κομμουνιστές, όπου επικράτησαν, κατεδίωξαν την Εκκλησία και δη την Ορθόδοξη, δολοφόνησαν, κατέστρεψαν οτιδήποτε χριστιανικό και επέβαλλαν τον αθεϊσμό…Είναι γνωστό και σε αυτούς που τελευταίως κάνουν “ανοίγματα” στον κομμουνισμό. Ο κομμουνισμός είναι αυτός που οφείλει να μετανοήσει και όχι οι εκκλησιαστικοί φορείς να πλησιάζουν προς τον ιστορικά ανθρωποκτόνο και εχθρό της Εκκλησίας κομμουνισμό. Ας έχουν το νου τους όσοι …ξεχνιούνται.”
“Δεν έχει όρια η εφευρετικότητα με την οποία οι μάγειροι αυτής της κουζίνας προσπαθούν να παρουσιάσουν το άσπρο μαύρο, να χρησιμοποιήσουν και την παραμικρή δυνατότητα σε οποιοδήποτε θέμα για να σπιλώσουν το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό” αναφέρει ο συγγραφέας Έντουαρντ Ρόζενταλ. Το βιβλίο “Ο Μαρξ και ο σατανάς” επανεκδόθηκε τέσσερις φορές. Ο συγγραφέας του, Ρισάρ Βίρμπραντ ανήκει σε μια οργάνωση ευαγγελιστών με την ονομασία ‘Η εκκλησία της σιωπής’ που έχει για σκοπό της να “απελευθερώσει την ανθρωπότητα από τη σατανική επίδραση του κομμουνισμού και του μαρξισμού”. “Οι οπαδοί του Μαρξ -γράφει ο Βίρμπραντ- βρίσκονται στην υπηρεσία του σατανά. Συνήθως οι κομμουνιστές ιδρύουν μυστικές οργανώσεις, και ως προς τη δομή του το ίδιο το κομμουνιστικό κίνημα είναι μια καμουφλαρισμένη απόκρυφη αίρεση”.
Η αντιμετώπιση αυτής της τεχνικής της προπαγάνδας, όσο χοντροκομμένη και δολοφονική και αν φαίνεται είναι εξαιρετικά δύσκολη. Ποντάρει στην άγνοια, απευθύνεται στα πιο καθυστερημένα στρώματα του λαού και επιτίθεται με τον πιο άγριο τρόπο, μέσα στο κλίμα φόβου και δεισιδαιμονιών που έχει προηγουμένως δημιουργήσει.