Δεν είναι αθώες; όλες οι λέξεις που χρησιμοποιούνται στην προπαγάνδα. Η ιστορική εξέλιξη των λέξεων δίνει τη δυνατότητα να περιέχουν περισσότερα από ένα νοήματα, ανάλογα με τον τρόπο που χρησιμοποιούνται, το χρόνο και τα συμφραζόμενα.
Οι ειδικοί στις τεχνικές χειραγώγησης έχουν μελετήσει σε βάθος την επίδραση που εξασκούν οι λέξεις στο ακροατήριο για τη δημιουργία κλίματος ανασφάλειας, αμφιβολίας, φόβου, σύγχυσης, δυσαρέσκειας, να παρασύρουν το ακροατήριο να αποδέχεται νουθεσίες, να παίρνει αποφάσεις που εξυπηρετούν τα συμφέροντα που εκπροσωπεί ο ομιλητής και όχι τα δικά του. Κατάλληλες λέξεις δημιουργούν γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα στον ομιλητή και το ακροατήριο, για την αποδοχή του ομιλητή σαν ηγέτη και τη δημιουργία ατμόσφαιρας ψυχικής ευφορίας, αισιοδοξίας, ενθουσιασμού, ψεύτικων εντυπώσεων και προσδοκιών.
Επιλογή λέξεων
Λέξεις, όπως “ανάπτυξη”, “ευημερία”, “πρόοδος”, “εξέλιξη”, “ανοδική πορεία” από μόνες τους συγκινούν το ακροατήριο, το οποίο δεν διερωτάται π.χ. “ανάπτυξη για ποιόν, με ποιο τίμημα, με ποιους όρους;”
Λέξεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν το ακροατήριο να δράση με γνώμονα το συμφέρον του αποσιωπώνται συστηματικά ή αντικαθίστανται με γενικότερες. Αποφεύγονται ή είναι τελείως διαγραμμένες από το λεξιλόγιο λέξεις όπως “ταξική πάλη” , “υπεραξία”, “εργατική τάξη”, και γενικά όλοι οι επιστημονικοί όροι της μαρξιστικής θεωρίας. Αυτές οι λέξεις χαρακτηρίζονται σαν “ξύλινη γλώσσα”, δηλαδή σαν γλώσσα άκαμπτη, ακατανόητη, άγνωστη, που βρίσκεται μακρυά από το λαό.
Αντικατάσταση λέξεων
Αντί για τη λέξη “λαός” χρησιμοποιούνται οι λέξεις “πολίτης” και “καταναλωτής” . Τη λέξη “λαός” τη χρησιμοποιούν μόνο όταν θέλουν να παρουσιάσουν τους εαυτούς τους φιλολαϊκούς, ιδιαίτερα σε προεκλογικές ομιλίες. Οι λαϊκιστές τηλεπαρουσιαστές χρησιμοποιούν τη λέξη “λαουτζίκος” για να υποδηλώσουν ότι η θέση τους είναι πλάι στον κακόμοιρο λαό που υποφέρει.
Οι λέξεις “εργάτες” και “εργατική τάξη” αποφεύγονται γιατί παραπέμπει σε πάλη των τάξεων. Η λέξη “εργαζόμενοι” είναι γενικότερη και χρησιμοποιείται πολύ. Ανάμεσα στους εργαζόμενους συγκαταλέγονται οι αγρότες, οι αυτοαπασχολούμενοι, οι μικροεπαγγελματίες, που δουλεύουν για τα προς το ζην. Η αστική τάξη συγκαταλέγει σκόπιμα και τους μεγαλοεπιχειρηματίες μέσα στους εργαζόμενους με τη δικαιολογία ότι κι αυτοί εργάζονται για να “ταΐσουν” το προσωπικό τους.
Λέξεις με κοινωνική σημασία αντικαθίστανται με γεωγραφικές. Οι λέξεις “σοσιαλισμός-καπιταλισμός” αντικαταστάθηκαν από τις λέξεις “ανατολή- δύση”. Από τα πολιτικά κόμματα εξαφανίζεται το ταξικό τους περιεχόμενο με τη χρήση των λέξεων “δεξιά, κέντρο, αριστερά” και οι διάφοροι συνδυασμοί τους. Εξαφανίζεται με αυτό τον τρόπο το ποια τάξη υπηρετούν τα κόμματα και τη θέση που παίρνουν στη διαχείριση του καπιταλιστικού συστήματος.
Λέξεις που προκαλούν σύγχυση
Επί πλέον χρησιμοποιούνται λέξεις που προκαλούν σύγχυση στο ακροατήριο, λέξεις βαρύγδουπες, που όσο και αν τις στύψεις δεν έχουν να δώσουν κάτι συγκεκριμένο. Αντιγράφουμε μια φράση από ένα κείμενο: «Δημοσιονομική εξυγίανση φιλική προς την ανάπτυξη, δομικές μεταρρυθμίσεις και στοχευμένες επενδύσεις δεν βρίσκονται σε αντίθεση, αλλά πρέπει να πηγαίνουν χέρι-χέρι». Τέτοιες εκφράσεις λένε τα πάντα χωρίς να λένε τίποτα. Πρόκειται για ένα σύνολο ωραίων λέξεων που μπορεί να κρύβουν τις πιο αντιλαϊκές αποφάσεις. Η “εξυγίανση” μπορεί να γίνει με απολύσεις, η “ανάπτυξη” με μειώσεις μισθών, οι “δομικές μεταρρυθμίσεις” με κατάργηση κέντρων υγείας και πρόνοιας, οι “στοχευμένες επενδύσεις” μπορεί να καταργούν τη βιομηχανική υποδομή της χώρας. Τέτοιες εκφράσεις δημιουργούν την εντύπωση πως κάποιοι επαΐοντες θα χειριστούν τα οικονομικά προβλήματα, αλλά στην ουσία πάντα έχουν αντιλαϊκές συνέπειες. Κάποιες από αυτές τις εκφράσεις κρύβουν ακόμη και αθέατες απειλές, που δεν γίνονται αντιληπτές από τους παραλήπτες και ενδέχεται να τις χειροκροτούν χωρίς να τις καταλαβαίνουν.
Για να αποκρύψουν τους πιο αντιδραστικούς τους πόθους χρησιμοποιούν μεταφορικές εκφράσεις όπως “Συνταγματικό τόξο”, “δημοκρατικός κόσμος” κ.α.. Η δικτατορία των μονοπωλίων κρύβεται πίσω από εκφράσεις του τύπου , “πολιτικός πολυμορφισμός”, “ελεύθερος κόσμος”, “κοινοβουλευτισμός”.
Συνοδευτικές λέξεις
Αυτοί που καταλαβαίνουν ότι δεν είναι δυνατόν να αντικρούσουν επιστημονικά τη μαρξιστική επιστήμη και ιδεολογία προσθέτουν κάποιο επίθετο και δημιουργούν ένα νέο όρο, όπως ο “δημιουργικός μαρξισμός”. Στο νέο αυτόν όρο προσάπτουν καπιταλιστικά στοιχεία και αφαιρούν όλη την ουσία του μαρξισμού. Το ίδιο και με τον επιστημονικό όρο “σοσιαλισμός”, που μετασκευάζεται σε “σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο”, “σοσιαλισμός με εθνικά χρώματα” κ.α.
Θεατρινισμοί και σκηνοθεσία
Η σημασία και η βαρύτητα των λέξεων που χρησιμοποιούν δεν καθορίζεται μόνο από το περιεχόμενό της, αλλά και από την ένταση της φωνής, τον τονισμό της, την κίνηση της κεφαλής, την έκφραση των ματιών, των φρυδιών, του προσώπου του ομιλητή. Τα μηνύματα που στέλνει η έκφραση του προσώπου υποδηλώνουν δύναμη, πυγμή, αποφασιστικότητα, εκφράζουν κατηγορηματικά το “ποιος έχει το πάνω χέρι”, ποιος δεν δέχεται αντίρρηση. Οι μικροεκφράσεις, οι μικρο κινήσεις του προσώπου στέλνουν στιγμιαία μηνύματα που συμπληρώνουν τις λέξεις ή λένε αυτά που δεν λένε οι λέξεις.
Κωδικοποίηση και χρήση
Οι τεχνικές αυτές δημιουργούν ένα κώδικα ομιλίας και συμπεριφοράς, που μελετάται από τους μαέστρους της χειραγώγησης, ταξινομείται ηλεκτρονικά, τυποποιείται και οργανώνεται σε “συνταγές” για την επιτυχία συγκεκριμένων σκοπών. Δεν πρόκειται για νέες κινήσεις αλλά για χειρονομίες, εκφράσεις και μικροεκφράσεις, που χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ζωή. Έτσι τους δίνουν τη δυνατότητα όχι μόνο να μη γίνονται αντιληπτοί αλλά να γίνονται και εύκολα αποδεκτοί από το ακροατήριο. Όταν μάλιστα από την ομιλία ενός δημόσιου προσώπου διακυβεύεται η επιτυχία ενός σημαντικού στόχου, όπως η επιτυχία σε επικείμενες εκλογές, τότε η παραμικρή σωματική κίνηση μπορεί να γείρει την πλάστιγγα θετικά ή αρνητικά. Για τις περιπτώσεις αυτές χρησιμοποιούνται οι πιο ακριβοπληρωμένοι εκπαιδευτές. Ο ομιλητής εμφανίζεται με τον τρόπο που του έχει υποδειχθεί και παίζει θέατρο.