Ο εκλεκτισμός, δηλαδή η επιλογή με κάποιο κριτήριο μερικών ειδών από ένα σύνολο έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα. Τα είδη χωρίζονται στα σημαντικά, δηλαδή σε αυτά που εξυπηρετούν τους σκοπούς της επιλογής και στα υπόλοιπα, που πρακτικά αγνοούνται.
Στην αστική προπαγάνδα τα κριτήρια αποβλέπουν σε όφελος της και δεν έχουν σχέση με την ενημέρωση και την προβολή της αλήθειας. Η επιλεκτική αυτή τεχνική ονομάζεται “επιλεκτική παράλειψη” ή λαθροχειρία επειδή μιμείται τις τεχνικές του απατεώνα, που με ταχυδακτυλουργίες προσπαθεί να ξεγελάσει το κοινό.
Η δυνατότητα να παρουσιαστεί το μαύρο άσπρο κάνει αυτή την τεχνική εφαρμόσιμη σε μεγάλη κλίμακα, με πολλούς και διάφορους τρόπους. Η επιτυχία της λαθροχειρίας στηρίζεται στην επιλογή των κατάλληλων στοιχείων και τη συνειδητή παράλειψη ή υποβάθμιση όλων εκείνων, που δεν εξυπηρετούν ή αντιτίθενται στους σκοπούς της προπαγάνδας.
Η Αμερικανική άποψη
Οι Αμερικανοί θεωρούν ότι αυτή η τεχνική είναι καθαρή απάτη και κυνικά την ονομάζουν Card stacking. Αυτός ο όρος προέρχεται από τη χαρτοπαιξία, όπου χαρτοκλέφτες ή παπατζήδες τακτοποιούν τα τραπουλόχαρτα με τον τρόπο που τους συμφέρει, ώστε να ξεγελούν τους αθώους, τους αφελείς, τους απληροφόρητους και να εξασφαλίζουν κέρδη εκ του ασφαλούς.
Η αστική προπαγάνδα επιλέγει για μετάδοση ένα μέρος από τα γεγονότα. Ένα μέρος αποσιωπάται τελείως, ενώ τα υπόλοιπα παραμορφώνονται, αλλοιώνονται, κόβονται δηλαδή και ράβονται με τρόπον ώστε να βγαίνει πάντα το επιθυμητό προδιαγεγραμμένο συμπέρασμα. Με άλλα λόγια αντί για μετάδοση της αλήθειας έχουμε ένα καθαρό καθημερινό παπατζηλίκι.
Μηχανισμός και εργαλεία
Ο μηχανισμός της επιλεκτικής προβολής κάποιων στοιχείων και της ταυτόχρονης αποσιώπησης άλλων είναι πολυπλόκαμος, πολύμορφος και δεν έχει περιορισμούς. Η λαθροχειρία χρησιμοποιείται από τα πιο υψηλά ιστάμενα πολιτικά πρόσωπα, διοχετεύεται στους παρουσιαστές των δελτίων ειδήσεων και στη συνέχεια αξιοποιείται από αυτούς που αναλύουν, σχολιάζουν και θεωρητικοποιούν γεγονότα και απόψεις. Πολλοί δημοσιογράφοι μετατρέπονται σε κοινούς παπαγάλους, που μέσα από τα κανάλια επικοινωνίας με το λαό, αναμεταδίδουν διαστρεβλωμένη την αλήθεια και την εκλαϊκεύουν με τρόπον ώστε να μη μένει καμιά κατηγορία παραληπτών ανεπηρέαστη.
Ο μηχανισμός ξεκινά από τα πρωτοσέλιδα και τις σημαντικότερες ειδήσεις. Πηχυαίοι τίτλοι και εκτενείς αναλύσεις για τα σημεία εκείνα που χρειάζεται να προβληθούν και πλήρης αποσιώπηση ή ι σύντομα και “στα ψιλά” η αναφορά της αντίθετης άποψης, αν αυτό συμφέρει την προπαγάνδα. Όταν αναγκαστικά πρέπει να αναφερθεί κάποιο μέρος της αλήθειας τότε χρησιμοποιούνται άλλες τεχνικές για να ελαχιστοποιήσουν την ισχύ και την εμβέλειά της.
Εκτός από τις λεκτικές λαθροχειρίες χρησιμοποιούνται με τον ίδιο τρόπο και άλλα μέσα έκφρασης, όπως τα εικαστικά, η συνεχής κίνηση, τα ηχητικά εφέ, που έχουν σκοπό να τραβήξουν την προσοχή και να βοηθήσουν ώστε να εμποδίσουν τη σκέψη, να λειτουργήσει το συναίσθημα και το θύμα να αντιδράσει με τον τρόπο, που έχει προκαθορίσει ο προπαγανδιστής.
Παπατζιλίκια
Αρκετές φορές στα τηλεοπτικά κανάλια μετά από κάποια κυβερνητική απόφαση ή εξαγγελία προβάλλεται η άποψη ή η αντίδραση του λαού. Γίνονται ερωτήσεις σε ανθρώπους του λαού σε περαστικούς, οδηγούς αυτοκινήτων για τα “νέα μέτρα” και στη συνέχεια πραγματοποιείται η κατάλληλη επεξεργασία αυτών των στοιχείων. Όταν η πλειοψηφία των ερωτηθέντων απαντήσει με τρόπο που δεν εξυπηρετεί την κυβέρνηση τότε προβάλλονται οι απόψεις της μειοψηφίας δημιουργώντας την εντύπωση ότι ο λαός επιδοκιμάζει τα μέτρα. Οι απαντήσεις που προβάλλονται είναι μεν αληθινές, αλλά δεν αντιπροσωπεύουν τη γνώμη της πλειοψηφίας. Η γνώμη δηλαδή της μειοψηφίας προβάλλεται σαν γνώμη της πλειοψηφίας. . Η επιλεκτική αυτή προβολή είναι η λαθροχειρία, το παπατζηλίκι, που αντιστρέφει την αλήθεια και εμφανίζει αποδεκτά, ή έστω αναγκαστικά αποδεκτά, τα κυβερνητικά μέτρα. Μάλιστα για να φανεί αντικειμενική η δημοσκόπηση μπορεί να παρουσιασθεί ελάχιστα και στα γρήγορα και η αντίθετη άποψη. Κι αυτή η τεχνική μοιάζει με την τεχνική του παπατζή, που αφήνει στην αρχή το θύμα του να κερδίσει και στο τέλος βέβαια να τα χάσει όλα.