Όταν τα γεγονότα δεν συμφέρουν την προπαγάνδα της αστικής τάξης, τόσο το χειρότερο για τα γεγονότα. Άλλοτε κόβονται στο κρεβάτι του Προκρούστη, άλλοτε φτιασιδώνονται από εξειδικευμένους μακιγιέρ και κάποτε μεταμορφώνονται μέσα στο καπέλο του μάγου της σκηνής. Απλά, η πληροφόρηση μετατρέπεται σε παραπληροφόρηση.
Σε κάθε περίπτωση προσαρμόζονται στις εκάστοτε ανάγκες της αστικής τάξης και εξυπηρετούν είτε μακροπρόθεσμα, είτε άμεσα τα οικονομικά, πολιτικά ή κομματικά συμφέροντά της. Η αλήθεια παραποιείται, τροποποιούνται και μεταφέρονται ψεύτικες πληροφορίες, προβάλλονται σκηνοθετημένες καταστάσεις, διαβάλλονται πρόσωπα, κατασκευάζονται λογικοφανείς “ερμηνείες” και όλα αυτά σερβίρονται σε διάφορες μορφές και συσκευασίες από τα ΜΜΕ. Κατ’ αυτή την έννοια η παραπληροφόρηση, είναι μια ευρεία έννοια, που περιέχει συνειδητά ψέμματα, απόκρυψη και υποβάθμιση ειδήσεων, παραποίηση στοιχείων, ανακρίβειες, διαστρεβλώσεις κειμένων, φημολογίες και άλλες τεχνικές της προπαγάνδας. Όλα αυτά μπορεί να συνυπάρχουν σε κάποιο κείμενο, ομιλία ή εικόνα.
Η παραπληροφόρηση με τη μορφή της απόκρυψης πληροφοριών που έχουν σχέση με την άμυνα ή την εξωτερική πολιτική της χώρας, πολλές φορές δικαιολογείται σαν εξυπηρέτηση εθνικών συμφερόντων. Η δικαιολογία αυτή αφορά τις σχέσεις καπιταλιστικών κρατών, που το καθένα προσπαθεί να προστατεύσει πριν απ’ όλα τα συμφέροντα της δικής του αστικής τάξης, χωρίς να εξυπηρετεί τα πραγματικά συμφέροντα των λαών, που σε μια συνολικά ορθολογικά σχεδιασμένη παραγωγή δεν έχουν λόγο απόκρυψης.
Κέντρα κατασκευής
Οι σκοπιμότητες που εξυπηρετεί κάθε φορά η παραπληροφόρηση είναι ανάλογες με το στόχο που επιλέγεται και τη βαρύτητα των γεγονότων. Μπορεί ακόμη και όταν φαίνεται ασήμαντη και φευγαλέα να χρησιμεύει για να οικοδομεί συστηματικά μια αρνητική εικόνα για το στόχο της. Άλλοτε είναι κατασκευασμένη για να πλήξει το στόχο σε μια και μοναδική ευκαιρία. Ενδέχεται ακόμη να παρουσιάζει μια θετική ή ωραιοποιημένη εικόνα για ένα στόχο που έχει διαπράξει κάποια ανομία ή έγκλημα με σκοπό να συγκαλύψει το έγκλημα, να το υποβαθμίσει ή να τον απαλλάξει από τις ευθύνες του.
Τα χαλκεία μπορεί να είναι κεντρικά, δηλαδή να προέρχονται από κυβερνητικούς παράγοντες και υπηρεσίες και στη συνέχεια η παραπληροφόρηση να αναμεταδίδεται κατάλληλα φτιασιδωμένη από μεγάλα ΜΜΕ, blogs και άλλες μικρότερες αλλά πολυπληθέστερες εστίες διάδοσης πληροφοριών. Σε περιπτώσεις όμως που θα μπορούσαν να αναζητηθούν άμεσα λεπτομέρειες και ευθύνες για την προέλευση της παραπληροφόρησης αυτή μεταδίδεται για πρώτη φορά από κάποιο άσημο πρόσωπο ή μικρότερο κέντρο και αναπαράγεται με την ένταση που απαιτείται από τα μεγάλα ΜΜΕ. Και στις δύο περιπτώσεις η ευθύνη για την κατασκευή και διασπορά της παραπληροφόρησης χάνεται, διαχέεται, συσκοτίζεται, ενώ η ζημιά που προκάλεσε έχει πραγματοποιηθεί στο ακέραιο. Αν κάποια στιγμή αναζητηθούν ευθύνες η συνηθισμένη δικαιολογία είναι πως “δυστυχώς” η χαλκευμένη πληροφορία δεν επαληθεύτηκε και δεν “διασταυρώθηκε” πριν μεταδοθεί. Κριτήριο δήθεν για τη μετάδοσή της ήταν “η προβολή όλων των γεγονότων και απόψεων ώστε να αποκαλυφθεί η αλήθεια”.
Οι ευθύνες για την παραπληροφόρηση
Μερικές φορές οι δημιουργοί της παραπληροφόρησης μεταθέτουν τις ευθύνες στους αποδέκτες της, δηλαδή στους ακροατές, θεατές, αναγνώστες, που οφείλουν οι ίδιοι να διασταυρώνουν τις πληροφορίες, ώστε να αποφεύγουν την παραπληροφόρηση. Αυτό φυσικά είναι αδύνατο διότι ούτε πρόσβαση έχει ο κάθε παραλήπτης στις αληθινές πηγές, ούτε τα εργαλεία για να κάνει επαλήθευση. Με άλλα λόγια θεωρούν ότι φταίει το θύμα που δεν διαθέτει τα μέσα για να αντισταθεί στο έγκλημα και όχι ο εγκληματίας, που το διέπραξε.
Αναφέρουμε ένα παράδειγμα συνειδητής παραπληροφόρησης κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα:Το ΚΚΕ δήθεν στηρίζει τους μεσάζοντες έμπορους και εναντιώνεται στους αγρότες παραγωγούς διότι δεν υποστηρίζει το “κίνημα της πατάτας”. Στην πραγματικότητα το ΚΚΕ υποστήριξε “ότι μορφές αγώνα όπως το “κίνημα της πατάτας” έχουν πολύ περιορισμένες δυνατότητες και δεν λύνουν το πρόβλημα της εκμετάλλευσης της αγροτιάς από το κεφάλαιο, ούτε της φτώχειας και της πείνας που διευρύνονται στις λαϊκές οικογένειες, ως αποτέλεσμα της βάρβαρης πολιτικής τρόικας-ΕΕ-κυβέρνησης. Εξάλλου και στο παρελθόν έγιναν παρόμοιες προσπάθειες. Οι επιχειρηματίες, τα πολυκαταστήματα, οι έμποροι, έχουν τα μέσα και τους μηχανισμούς να υποσκάπτουν την παραπάνω προσπάθεια”. Το “κίνημα της πατάτας”, όπως και το “κίνημα των αγανακτισμένων” ξεφούσκωσαν σαν παιδικά μπαλόνια. Κανένα ΜΜΕ δεν μπήκε φυσικά στον κόπο να επανορθώσει τη συκοφαντική παραπληροφόρηση, η οποία έκανε τη ζημιά για την οποία κατασκευάστηκε και στη συνέχεια ξεχάστηκε.
Πόσο φταίει ο “φαντάρος”;
Σχολιαστές της παραπληροφόρησης, που κινούνται μέσα στη λογική του καπιταλιστικού συστήματος θεωρούν ότι για την παραπληροφόρηση φταίνε οι κακοί πολιτικοί και οι διεφθαρμένοι δημοσιογράφοι που χρηματίζονται. Η διαφθορά όμως είναι στη φύση του εκμεταλλευτικού συστήματος και ο καθένας από αυτούς παίζει το ρόλο που έχει αναλάβει.
Κάποιοι αγανακτισμένοι ξιφουλκώντας εναντίον των ΜΜΕ και των δημοσιογράφων υποστηρίζουν πως με την τήρηση κάποιου “κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας”, ή κανόνων λειτουργίας των ΜΜΕ θα καταργηθεί η παραπληροφόρηση. Αυτό αν δεν είναι συνειδητή απάτη είναι καθαρή αυταπάτη, δεδομένου ότι αυτός που έχει ανάγκη την παραπληροφόρηση δεν είναι ούτε ο δημοσιογράφοι ούτε οι τεχνικοί των ΜΜΕ. Αυτοί είναι έμμισθα όργανα. Στο βάθος υπεύθυνο είναι το κεφάλαιο, που χρησιμοποιώντας κάθε θεμιτό ή αθέμιτο μέσο προσπαθεί να διατηρήσει την κυριαρχία του. Οι ίδιοι μέμφονται γενικά και αόριστα το “κράτος”, που πρέπει να επιβάλει παραδειγματικές ποινές για να “προστατέψει το κοινό”. Το κράτος όμως δεν είναι ανεξάρτητο από την εξουσία. Είναι κι αυτό εργαλείο εφαρμογής των κανόνων του καπιταλιστικού συστήματος και όχι ένας ουδέτερος μηχανισμός “απονομής δικαιοσύνης”. Με αυτή την ιδιότητα στέκεται στο πλευρό του εγκληματία και όχι του θύματος