Ο Φρόιντ το 1921 παρουσίασε τη θεωρία του για τη δομή της ψυχής με το “Εγώ” και το “Εκείνο”. Το “Εγώ” αποτελεί το συνειδητό μέρος της ψυχής, που σχετίζεται με τη λογική του ανθρώπου, ενώ το “Εκείνο” είναι το ασυνείδητο μέρος, που δεν έχει επαφή με τον εξωτερικό κόσμο και δεν γνωρίζει τη διαφορά ανάμεσα στην εξωτερική πραγματικότητα και την υποκειμενική σφαίρα.
Θεωρώντας πως η κοινωνία δεν επιδρά καθοριστικά στη διαμόρφωση της ψυχικής δραστηριότητας του ανθρώπου, ο Φρόιντ ισχυριζόταν πως πρέπει να μεταχειριζόμαστε τους λαούς σαν ένα νευρωτικό άτομο. Οι απόψεις αυτές δημιουργούν απαισιοδοξία γιατί καταλήγουν στο συμπέρασμα πως η κοινωνική αδικία είναι σύμφυτη με τον άνθρωπο, οι εγκληματικές ενέργειες και πως οι πόλεμοι είναι αποτέλεσμα νευρωτικών και παρανοϊκών δράσεων μερικών ατόμων.
Τις αντιλήψεις αυτές χρησιμοποιεί η αστική προπαγάνδα για να πείσει πως για τον Β’ παγκόσμιο Πόλεμο ευθύνεται ο παρανοϊκός Χίτλερ και όχι η σύγκρουση σε διεθνές επίπεδο των συμφερόντων των μονοπωλίων. Σύμφωνα δηλαδή με αυτό το σκεπτικό, αν στη θέση του Χίτλερ βρισκόταν κάποιος άλλος ηγέτης η ανθρωπότητα θα εξακολουθούσε να ζει ειρηνικά, ειδυλλιακά χωρίς τα εκατομμύρια νεκρούς και τις τεράστιες καταστροφές.
Κατά την ίδια λογική, οι οικονομικές κρίσεις οφείλονται στους εγκληματίες καταχραστές του δημόσιου χρήματος και στους δήθεν ηλίθιους πολιτικούς ηγέτες. Ιδιαίτερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο προπαγανδίζεται η άποψη ότι σε όλο τον κόσμο έχουν εκλείψει οι “μεγάλοι” πολιτικοί ηγέτες, εκείνοι δηλαδή που με τη δήθεν σοφία τους θα μπορούσαν να διαχειρισθούν χωρίς αντιθέσεις και ταξικές συγκρούσεις τα σύγχρονα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα.
Ο Ελβετός ψυχολόγος-ψυχίατρος Γιουνγκ υποστήριζε ότι οι ατομικές επιθυμίες, οι εμπειρίες και οι μη καταληπτές αντιλήψεις απωθούνται στο προσωπικό ασυνείδητο, ενώ στο κοινωνικό ασυνείδητο λειτουργούν οι ορμές και τα αρχέτυπα. Γενικά κανένας από τους μαθητές του Φρόιντ δεν κατάφερε να ξεπεράσει τη μεταφυσική αντίληψη της λειτουργίας του συνειδητού και του ασυνείδητου. Γι αυτό και οι απόψεις τους δεν μπορούν να εξηγήσουν την ιστορική πορεία που ακολουθεί η ανθρωπότητα για την επίλυση των προβλημάτων της.
Τις “αδυναμίες” της Φροϊδικής θεωρίας επεσήμαναν οι Νεοφροϊδιστές. Κάνοντας ένα βήμα μπροστά ασχολήθηκαν με το πρόβλημα της αλληλεπίδρασης του ατόμου και της κοινωνίας, αλλά στην ουσία κράτησαν τη βάση της Φροϊδικής θεωρίας. Αντικρούουν τη Μαρξιστική θεωρία χρησιμοποιώντας κι αυτοί την μέθοδο της διαστρέβλωσης των βασικών αρχών της. Στην ουσία δηλαδή και οι νεοφροϊδικές θεωρίες στηρίζονται στη φροϊδική θεωρία των ενστίκτων και αδυνατούν να δώσουν λύση στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα.
Ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοφροϊδισμού, ο Έριχ Φρομ φτάνει μέχρι την καταγγελία της καπιταλιστικής κοινωνίας. Την κατηγορεί επανειλημμένα για τον άνθρωπο-καταναλωτή που δημιούργησε αλλά δεν προχωράει σε βάθος, δεν εξετάζει τη μήτρα που γεννά αυτό τον τύπο ανθρώπου. Καταγγέλλει τις συνέπειες αλλά όχι και τις αντικειμενικές αιτίες που γεννούν τα προβλήματα. Οι αντιλήψεις του έχουν “προοδευτική” φρασεολογία αλλά απαισιόδοξο μήνυμα. Καταγγέλλει γενικά τις δυνάμεις της βίας, αλλά προτείνει τη διαχείρισή τους μέσα στα πλαίσια του ίδιου του κοινωνικού συστήματος που καταγγέλλει. Δέχεται κι αυτός, όπως και πολλοί άλλοι δυτικοί φιλόσοφοι. πως στο μέλλον κάποιες απρόσωπες, “ανώνυμες δυνάμεις” θα κυριαρχήσουν στην ανθρωπότητα.
Σε απαισιόδοξες προβλέψεις καταλήγουν όλες οι θεωρίες που έχουν μεταφυσική βάση. Αναζητούν το κλειδί για τη φύση του “ασυνείδητου” και το ρόλο του στην ιστορική εξέλιξη στα βάθη της ψυχής του ατόμου, σε μια αφηρημένη υπαρξιακή αντίθεση και όχι στους αντικειμενικούς νόμους που καθορίζουν την κοινωνική εξέλιξη του ανθρώπου.