Ο Κώστας Βάρναλης, ο επαναστάτης ποιητής, ο ποιητής- οδηγός των ανθρώπων του μόχθου στο χτίσιμο του δικού τους κόσμου έφυγε στις 16 Δεκέμβρη 1974 στα 90 του χρόνια.
Ο Βάρναλης, ο πλαστουργός μιας “ νιας ζωής”ούτε με το έργο του ούτε με τη ζωή του χαμήλωσε στιγμή τη σημαία του. Δεν έγραψε και δεν έζησε για ν΄ αρέσει στους εχθρούς του λαού, που τους έκανε και δικούς του. Μοναδικά αδιάλλακτος ,σταθερός και κατασταλαγμένος υπηρέτησε τα πιστεύω του και δημιούργησε ένα έργο σταθμό στην ιστορία των ελληνικών γραμμάτων. Με ορόσημο το βαρναλικό έργο η ελληνική ποίηση και γενικά η λογοτεχνία μας ανανεώνεται και γίνεται οριστικά ανθρωποκεντρική. Η κοινή λογική, ο γυμνός ορθός λόγος ξανακερδίζουν ύστερα από δεκαετίες πολλές μετά το Σολωμό και τον Κάλβο τον ποιητικό μας λόγο, που αδελφώνεται με την πραγματικότητα, με την αλήθεια,όχι με τις πολλές πραγματικότητες και πολλές αλήθειες, που κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή, μα με την μόνη αλήθεια του λαού και της ζωής της τωρινής και αυριανής. Με τη δεικτική του ειρωνεία και την αιχμηρή του σάτιρα ταπείνωνε τους απανταχού καιροσκόπους και κατεργαρέους χωρίς να χαρίζεται σε κανένα. Το λαό τον αγαπούσε βαθιά αλλά δεν τον κανάκευε.” Η κοροϊδία σου, λέει ο Παλαμάς, παιχνίδι και τέχνη. Μαζί ιεροτελεστία και ξεσυνέρισμα.” “ Η ποίηση του Βάρναλη, έγραφε ο Μενέλαος Λουντέμης, δε μύριζε ποτέ γάλα. Μύριζε από την αρχή μπαρούτι…” Και αισιοδοξία και δυναμισμό, που την αντλούσε από την ιδεολογία, τα ιδανικά και τη ζωή της εργατικής τάξης .
Από τα σημαντικότερα έργα του “Το φως που καίει”, ίσως και το πρώτο στρατευμένο έργο στα νεοελληνικά γράμματα, εκφράζει τον πόνο, την οργή και την απόφαση των αδύνατων να τερματίσουν το καθεστώς της εκμετάλλευσης και να χτίσουν τη νέα κοινωνία της δουλειάς,της ειρήνης και της φιλίας των λαών .Με “Το φως που καίει”ο Βάρναλης αναδεικνύει ό,τι κίβδηλο υπήρχε στους παλιούς πρωτοπόρους, Προμηθέα και Ιησού, και τους αντιπαραθέτει στον καινούριο τύπο ανθρώπου, τον “Οδηγητή”. Το 1927 δημοσιεύονται οι “Σκλάβοι Πολιορκημένοι”για τους οποίους ο ποιητής αναφέρει “ότι γράφτηκαν στο Παρίσι ύστερα απ΄ το πρώτο παγκόσμιο μακελειό. Ο θάνατος και η καταστροφή είχαν ξυπνήσει τις συνειδήσεις των λαών και είχαν σκορπίσει στους τέσσερις ανέμους τα ψεύτικα συνθήματα των ιμπεριαλιστών. Οι “Σκλάβοι Πολιορκημένοι” είναι στην ουσία έργο αντιπολεμικό και αντιιδεαλιστικό.” Από τα πεζά και κριτικά του έργα ξεχωρίζουν “Ο λαός των μουνούχων”, “Η αληθινή απολογία του Σωκράτη”και “Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική” Ειδικά στην Απολογία, ο αριστουργηματικός λόγος, “παράδεισος λόγου”, όπως χαρακτηρίστηκε από τους ειδικούς μαζί με το πρωτότυπο περιεχόμενο, όπου ο Σωκράτης απεμπολεί τις ιδεαλιστικές του θέσεις και εμφανίζεται ενώπιον των δικαστών του ως ένας συνειδητός επαναστάτης, δημιουργούν ένα “μοναδικό και κορυφαίο κατόρθωμα της λογοτεχνίας μας, απόρθητο ταμπούρι της λαϊκής γλώσσας”.
Το έργο του Βάρναλη στρατευμένο στην υπόθεση της κοινωνικής απελευθέρωσης, στην υπηρεσία της αλήθειας των πολλών, γραμμένο για να διαβαστεί και κυρίως να γίνει σύνθημα και τραγούδι, γνώση που θα φωτίζει τα σκοτάδια του μυαλού και της ψυχής αυτών, που αποτελούν τους απόκληρους της κοινωνίας, τους ταπεινούς και “τους μοιραίους”, παραμένει διαχρονικό και τραγικά επίκαιρο,”Ω! Τί μαύρα σκότη κι αίματα πηχτά! Όλη η ανθρωπότητα κλαίει με βογγητά” και θα παραμένει ζωντανό έως ότου ο κόσμος ο παλιός πεθάνει και “η πλάση κοκκινίσει”.