Συχνά παπαγαλίζουμε αυτά που μας μαθαίνουν στο σχολείο χωρίς να τα σκεφτόμαστε. Όταν μάλιστα πρόκειται για γνωμικό κάποιου σοφού, ε, τότε ούτε που μας περνάει από το μυαλό να το αμφισβητήσουμε. Οι καιροί όμως αλλάζουν, ο άνθρωπος έχει αποκτήσει επιστημονικές γνώσεις και εμπειρίες, έμαθε να σκέφτεται διαλεκτικά, να μελετά την ιστορία, την εξέλιξη της φύσης και του ανθρώπου. Η εξέλιξή του είναι αποτέλεσμα της αμφισβήτησης ακόμα και των πιο παγιωμένων αντιλήψεων. Το ακατόρθωτο, το όνειρο γίνεται πραγματικότητα μέσα σε μια διαρκή υπέρβαση του παλιού, οσοδήποτε ισχυρό κι αν είναι αυτό.
“Παν μέτρον άριστον” έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες κάνοντας το μέτρο κανόνα στη ζωή αλλά και στην τέχνη. Τόσο πολύ μάλιστα η αρχή αυτή είχε διαπεράσει τη φιλοσοφική σκέψη του αρχαίου Έλληνα που ακόμα και τα φυσικά φαινόμενα θεωρούσαν ότι κυβερνούνταν από τον ίδιον άτεγκτο νόμο. “ Ήλιος ουχ υπερβήσεται μέτρα.”, έγραφε ο Ηράκλειτος.”Ει δε μη, Ερινύες μιν Δίκης επίκουροι εξευρήσουσιν”. Στην αρχαία μάλιστα τραγωδία όταν ο άνθρωπος ξεπερνούσε το μέτρο έπρεπε να τιμωρηθεί σκληρά από τις Ερινύες. Τί θεωρούνταν όμως μέτρο, όριο. Πώς ορίζονταν και από ποιον; Ποιες δυνάμεις θεικές ή κοσμικές, ποια εξουσία καθόριζε αυτό, που αν προσπαθούσε κάποιος να το υπερβεί, να το αντιπαλέψει ή και μόνο να το αμφισβητήσει περιέπεπτε στην “πρώταρχον άτην”,σε αμάρτημα, δηλαδή, βαρύτατο και θανάσιμο; Οι τολμητίες μάλιστα, αυτοί που διέπρατταν την ‘ύβρι” και παρά το νόμο και τους θεσμούς ξεπερνούσαν τα όρια διασαλεύοντας την απαρασάλευτη τάξη, έρχονταν αντιμέτωποι με την “τισιν”, δηλαδή την τιμωρία. Στο θέατρο, που το χαρακτήριζαν στην αρχαία Αθήνα και σχολείο του λαού τα διδάγματα που αποκόμιζε ο απλός θεατής παρακολουθώντας τα παθήματα των ηρώων, αυτών που αλαζονικά φερόμενοι αντιτάσσονταν στη θεϊκή βούληση και κατ ακολουθία στην καθεστηκυία τάξη, έρχονταν μόνα τους. Όταν ένας Προμηθέας, όταν τιτάνες, ημίθεοι και βασιλιάδες, όντα με κύρος και δυνάμεις ασυνήθιστες επιχειρούσαν ν αλλάξουν τα καθιερωμένα και θεσμοθετημένα χωρίς αποτέλεσμα και με τέτοιες τραγικές γι αυτούς συνέπειες, πώς αυτοί άνθρωποι του κοινού μέτρου να σκεφθούν να πράξουν κάτι παρόμοιο, πώς να τολμήσουν ακόμα και να διαμαρτυρηθούν; Ανώφελη λοιπόν και επικίνδυνη οποιαδήποτε αντίταξη, οποιαδήποτε προσπάθεια των αδύνατων, των αδικημένων, των καταπιεσμένων να αμφισβητήσουν την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, να έρθουν σε σύγκρουση με τη δύναμη και την εξουσία των ισχυρών και των κρατούντων για να αλλάξουν τη ζωή τους και τη μοίρα τους.
Το “παν μέτρον άριστον” όχι μόνο διατηρήθηκε σαν γνωμικό εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια αλλά και σήμερα εξακολουθεί να αποτελεί μια λαϊκή έκφραση που πρέπει να χαρακτηρίζει τον ώριμο και συνετό άνθρωπο, ο οποίος πρέπει να βαδίζει προσεκτικά, να ενεργεί με μέτρο και μην υπερβαίνει τα υφιστάμενα όρια. Η εξέλιξη όμως του ανθρώπου πραγματοποιείται με διαρκείς ρήξεις και ανατροπές, με υπέρβαση του μέτρου. Δεν ήταν ποτέ μπορετό όλοι οι άνθρωποι να υπερβαίνουν ταυτόχρονα το μέτρο, διότι το μέτρο αποτελεί μια βολική κατάσταση, που εξασφαλίζει ηρεμία και αποδοχή από την εξουσία. Η υπέρβαση πραγματοποιείται από πρωτοπόρα άτομα και ομάδες που καταβάλουν σαν τίμημα για ότι επιδιώκουν ακόμη και τη ζωή τους.
Όλες οι εκδηλώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας, η επιστήμη, η τεχνολογία, η κοινωνική εξέλιξη αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Επιστήμονες, όπως η Μαρία Κιουρί έδωσαν τη ζωή τους για να διαγνωσθούν ασθένειες, Καλλιτέχνες όπως ο Πικάσο έχοντας αφομοιώσει τους συμβατικούς κανόνες της ζωγραφικής οδήγησαν την εικαστική σκέψη σε καινούργια μονοπάτια. Οι μπολσεβίκοι καταργώντας την καπιταλιστική εξουσία έκαναν επιστημονικά και τεχνολογικά άλματα καταφέρνοντας να στείλουν πρώτοι άνθρωπο στο διάστημα. Στους κοινωνικούς αγώνες Οι Μπελογιάννηδες δίνουν τη ζωή τους για την ανατροπή της καπιταλιστικής εξουσίας και οι Λαμπράκηδες πέφτουν στον αγώνα για την υπεράσπιση της ειρήνης και της χειραφέτησης του ανθρώπου.
Το μέτρο στην κοινωνική εξέλιξη εκφράζει το μέτριο, την αποδοχή του παλιού, του συμβατικού, του καταδικασμένου, την υποταγή στους ξεπερασμένους κανόνες που κάνουν τη ζωή μίζερη και κακομοιριασμένη. Γι αυτό και όλες οι εξουσίες, θεϊκές και κοσμικές αναγόρευαν το μέτρο ως κανόνα και πρότυπο ζωής.