Πέρα από τη θαυμάσια μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, εκείνο που μένει στο μυαλό μας κάθε φορά που ακούμε τους στίχους του Νίκου Γκάτσου είναι το ότι “αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ”.
Είναι πράγματι αυτό το συμπέρασμα της ιστορίας του Σεβάχ; Είναι άραγε αυτή η πικρή αλήθεια;
“Ακούστε την ιστορία του Κεμάλ
ενός νεαρού πρίγκιπα, της ανατολής
απόγονου του Σεβάχ του θαλασσινού,
που νόμισε ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
αλλά πικρές οι βουλές του Αλλάχ
και σκοτεινές οι ψυχές των ανθρώπων….
…..
Καληνύχτα Κεμάλ,
αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ
Καληνύχτα…”
Γιατί;
Ίσως επειδή ο κόσμος φαίνεται πολύ άσχημος με τη φτώχεια, τη δυστυχία, την εξαθλίωση, τους πολέμους, τις ατέλειωτες φάλαγγες των προσφύγων, τα πνιγμένα παιδιά στη Μεσόγειο, τα χιλιάδες παιδιά που δολοφονούνται από τα ισραηλινά στρατεύματα κατοχής στην Παλαιστίνη. Ίσως επειδή τα προσωπικά βάσανα των μεγάλων κατέστρεψαν τα παιδικά όνειρα για ένα καλύτερο κόσμο. Καθένας θα μπορούσε να βρει κάποιο λόγο για να δικαιολογήσει αυτή την απαισιόδοξη πρόβλεψη. Οι στίχοι λένε ακόμη πως ούτε ο θεός δε βοηθάει. Τόσο πικρός είναι ο Αλλάχ; Και οι ψυχές των ανθρώπων είναι σκοτεινές, όπως λέει ο Ν. Γκάτσος. Φταίει άραγε το ότι είναι σκοτεινή η ψυχή μας;
Ας ρίξουμε μια ματιά στα καθημερινά προβλήματα. Οι νέες τεχνολογίες για παράδειγμα αντί να χρησιμεύσουν στο να ελαττωθεί ο χρόνος εργασίας, χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία ατέλειωτων στρατιών ανέργων. Η ζωή των πολλών, αντί να καλυτερεύει, οδεύει προς το όριο της ακραίας φτώχειας. Τα όπλα υψηλής τεχνολογίας σπέρνουν με θαυμαστή ακρίβεια το θάνατο σε εκατομμύρια αθώους. Το αίμα των 55 εκατομμυρίων νεκρών που προκάλεσε ο φασισμός στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν εμπόδισε τον εφιάλτη του φασισμού να ξαναπροβάλει απειλητικός με διαφορετικά αλλά το ίδιο αποτρόπαια πρόσωπα.
Οι πόλεμοι για το ξαναμοίρασμα του πλούτου της γης παίρνουν έκταση, προκαλούν τεράστιες καταστροφές δημιουργούν ατέλειωτες στρατιές προσφύγων και εκατόμβες νεκρών. Οι θανατηφόρες επιδρομές αυτών που λένε πως υποστηρίζουν την ασφάλεια, την ειρήνη και τη δημοκρατία δημιουργούν όλο και μεγαλύτερες ανασφάλειες. Η ανεργία, η πείνα, η κατάργηση στοιχειωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων κάνουν τους ανθρώπους να φοβούνται να διεκδικήσουν όσα τους ανήκουν, να κλείνονται όλο και περισσότερο στο καβούκι τους.
Μέσα από τα ΜΜΕ και τα ΜΚΔ προβάλλονται χίλιες δυο αιτίες που μπορούν ν οδηγήσουν στην απαισιοδοξία. Παρ΄ όλα αυτά υπάρχουν και άλλοι χίλιοι, που μας οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι ούτε η ψυχή των απλών ανθρώπων είναι σκοτεινή, ούτε και το μέλλον του κόσμου μαύρο.
Με το βλέμμα προς τα πίσω
Όταν εμφανίστηκε ο άνθρωπος στον κόσμο είχε όλα τα χαρακτηριστικά ενός ζώου. Διαμόρφωσε όμως ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, που τον έκανε να διαφέρει από το ζώο: τη συνείδηση. Άρχισε να αλλάζει τη φύση για να κάνει τη ζωή του καλύτερη. Δεν έβρισκε πια τυχαία την τροφή του. Έσπερνε και θέριζε, αξιοποιούσε τα ζώα χρησιμοποιώντας το δέρμα τους, το γάλα, το κρέας.
Αλλάζοντας όμως τη φύση ο άνθρωπος άλλαζε ταυτόχρονα και τον εαυτό του. Άρχισε να κάνει σύνθετους συλλογισμούς, να προσεγγίζει την αντικειμενική πραγματικότητα, να λύνει το ένα μετά το άλλο τα προβλήματα της ζωής. Σε γενική επισκόπηση η διάρκεια και η ποιότητα ζωής του ανθρώπου βελτιώνονται. Οι τελευταίες επιστημονικές προβλέψεις λένε πως δεν είναι μακρυά η εποχή που ο άνθρωπος θα ζει με υγεία 120 χρόνια.
Η ιστορία διδάσκει πως προβλήματα πάντα υπήρχαν. Για να γίνει καλύτερη η ζωή, έπρεπε αυτά τα προβλήματα να τα λύνει ο άνθρωπος το ένα μετά το άλλο. Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει ότι η ζωή σήμερα βρίσκεται σε ποιοτικά ανώτερο επίπεδο ενώ οι απαιτήσεις έγιναν πολύ πιο σύνθετες. Επομένως η γνώμη του ποιητή ότι “αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ” είναι ολότελα λαθεμένη και βαθιά πεσιμιστική. “Τα πάντα ρει”, έλεγε ο Ηράκλειτος. Αυτό δεν είναι πια μια ευφυής ρήση κάποιου υλιστή φιλόσοφου.
Όλα αλλάζουν, το βλέπουμε, το αισθανόμαστε. Η σημερινή επιστήμη έχει αποδείξει ότι δεν μπορεί να υπάρξει ύλη χωρίς κίνηση. Δεν μπορεί να υπάρξει ζωή χωρίς αλλαγή.
Τα αίτια της δυστυχίας
Ο ποιητής λοιπόν προχώρησε σε μια ολότελα λαθεμένη γενίκευση, που αναμεταδίδεται και συντηρείται μέσα από το τραγούδι στα μυαλά αυτών που αγαπούν την καλή μουσική. “Ποιητική αδεία” λοιπόν ο ποιητής δηλητηριάζει τους απλούς ανθρώπους που βλέπουν τη ζωή τους να χειροτερεύει και να απειλείται από φτώχεια και πολέμους. Τους οδηγεί στη μοιρολατρία. Τους ωθεί να θεωρούν τις καταστροφές από τον πόλεμο αναπόφευκτα κακά, σύμφυτα με τον άνθρωπο, θεϊκή βούληση.
Πόλεμοι όμως δεν υπήρχαν πάντα. Οι πόλεμοι εμφανίστηκαν όταν άρχισε να συσσωρεύεται ο παραγόμενος πλούτος σε λίγα χέρια. Όταν ο παραγόμενος πλούτος που συσσωρεύτηκε στα χέρια των λίγων έγινε εμπόρευμα. Με την αύξηση του παραγόμενου πλούτου ακόμη και ο άνθρωπος, η ανθρώπινη εργασία, μετατράπηκε σε εμπόρευμα.
.Οι ηττημένοι στους πολέμους γίνανε δούλοι των ιδιοκτητών του πλούτου. Με το πέρασμα των αιώνων οι δούλοι μετατράπηκαν σε δουλοπάροικους, κολίγους κι αυτοί με τη σειρά τους μετατράπηκαν σε προλετάριους, δηλαδή σε εργαζόμενους που δεν έχουν στην ιδιοκτησία τους μέσα παραγωγής.
Η πραγματική αιτία των πολέμων εξακολουθεί και σήμερα να είναι το ξαναμοίρασμα του παραγόμενου πλούτου. Οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι βάζουν στο χέρι τον πλούτο που παράγουν οι εργαζόμενοι. Καμουφλάρουν τους πολέμους τους πίσω από θρησκευτικές πεποιθήσεις, τους ντύνουν με ψευτοπατριωτισμούς, δημοκρατικά δήθεν ιδεώδη και “μεγάλες ιδέες”. Αυτή ήταν η αιτία που έγιναν οι Ομηρικοί πόλεμοι, οι σταυροφορίες, οι πόλεμοι του 20ου και 21ου αιώνα.
Με το βλέμμα προς τα μπρος
Η ανθρωπότητα έχει βάλει στόχο να βάλει τέρμα στους πολέμους και να εδραιώσει για πάντα την ειρήνη σε όλο τον κόσμο. Έχει βάλει στόχο να βάλει μια για πάντα τέρμα στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και θα το πετύχει. Διότι η ανθρωπότητα ποτέ δεν προσπαθεί να λύσει ένα πρόβλημα αν δεν έχουν ταυτόχρονα ωριμάσει και οι συνθήκες για την επίλυσή του.
Αυτό σημαίνει ότι σήμερα υπάρχουν εκτός από τις υλικές προϋποθέσεις και οι δυνάμεις που μπορούν να καταργήσουν την ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, να κόψουν το χέρι των εκμεταλλευτών, να κάνουν πράξη τον πόθο των ανθρώπων για “επί γης ειρήνη”. Αρκεί οι δυνάμεις αυτές να συνειδητοποιήσουν τη δύναμή τους και να σηκώσουν ψηλά το κεφάλι. Η κατάργηση του πεσιμισμού, η αλλαγή της συνείδησης των ανθρώπων δεν είναι εύκολη υπόθεση διότι και σήμερα κυρίαρχη ιδεολογία είναι η ιδεολογία της κυρίαρχης τάξης, της αστικής τάξης. Το παλιό όμως, το σάπιο, το ξεπερασμένο κυοφορεί πάντα το καινούργιο.
Γι αυτό μπορούμε με απόλυτη βεβαιότητα να θεωρήσουμε πως ο στίχος του ποιητή είναι λαθεμένος και ανιστόρητος. Η ανθρωπότητα έχει μπροστά της πολλά προβλήματα να λύσει. Όσες δυσκολίες όμως κι αν έχει να αντιμετωπίσει στο τέλος θα τα καταφέρει.
Αυτός ο κόσμος θα αλλάξει και θα ‘ναι ντάλα μεσημέρι.