“Θέλετε να μάθετε πως να γράφετε; Στο δρόμο, από το δρόμο να πάρετε μαθήματα. Και για την έκφραση και για το σκοπό που κυνηγάνε οι ωραίες τέχνες πρέπει να συχνάζετε στην αγορά. Ο λαός και όχι το σχολείο, να το σπίτι του συγγραφέα”
Αυτές τις οδηγίες έδινε ο Αμερικανός συγγραφέας Έμερσον στην εποχή του. Αυτές οι παροτρύνσεις αποτελούν και την ουσία του ρεαλισμού.
Ο όρος έχει λατινική προέλευση και δηλώνει πως ο λογοτέχνης στο έργο του οφείλει να βλέπει τη ζωή και τη φύση και να την αποδίδει όπως ακριβώς είναι στην πραγματικότητα χωρίς ψιμύθια και φτιασίδια. Εμφανίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα όταν οι φυσικές επιστήμες παρουσίασαν μια πρωτοφανή ανάπτυξη, που τις έκανε να φαίνονται παντοδύναμες και ικανές να λύσουν εύκολα όλα τα προβλήματα της ζωής.
Ως προς το περιεχόμενο ο ρεαλισμός επιλέγει θέματα από τη ζωή και τον κοινό άνθρωπο. Η εποχή και το κοινωνικό περιβάλλον πρέπει να αναπαριστώνται με ακρίβεια, πληρότητα, αληθοφανή βεβαιότητα. Αντί για την υποκειμενική ενατένιση της ζωής και της φύσης προτιμά την αντικειμενική αναπαράσταση χωρίς να την αλλοιώνει. Όσον αφορά την μορφή ο ρεαλισμός επιμένει πολύ στις λεπτομέρειες οι οποίες είναι απαραίτητες στην αντικειμενική αισθητοποίηση της ζωής και της φύσης επιδιώκοντας περισσότερο να πείσουμε με την αλήθεια και λιγότερο να γοητεύσει με την ομορφιά. Γι αυτό και το ύφος μεγάλων ρεαλιστών συγγραφέων φαίνεται πολλές φορές ξηρό, αστόλιστο και κάπως κουραστικό με τις μακροσκελείς περιγραφές και τη διεξοδική εξιστόρηση των γεγονότων.
Οι καθημερινές πράξεις και ασχολίες λοιπόν ο άνθρωπος και τα προβλήματά του η κοινωνική εξαθλίωση, η εκμετάλλευση, η δυστυχία είναι τα θέματα που απασχολούν τους ρεαλιστές συγγραφείς οι οποίοι θεωρώντας ότι η τέχνη είναι στην υπηρεσία της ζωής και της βελτίωσής της βρίσκουν την ευκαιρία να ασκήσουν κοινωνική κριτική και να καυτηριάζουν την κοινωνική αδικία.