Παρακολουθούσα με θαυμασμό έναν ηλικιωμένο επαγγελματία που ζωγράφιζε ένα τοπίο με ακουαρέλα. Δούλευε πάνω σε ένα σχέδιο με μολύβι και παρατήρησα ότι πρόσεχε πολύ τις πινελιές του. Τόλμησα να ρωτήσω: “Ύστερα από τόσα χρόνια δουλειάς είναι απαραίτητο να κάνεις πρώτα σχέδιο; Χωρίς να γυρίσει να με κοιτάξει απάντησε λακωνικά και αθυρόστομα: “Χωρίς σχέδιο δεν ξέρεις πού πατάς και πού πηγαίνεις. Αλλά ακόμα και να “χέσεις” άνω σε ένα καλό σχέδιο κάτι θα βγει στο τέλος”. Κατάλαβα πως πίσω από την υπερβολή του κρυβόταν η αυστηρή άποψή του.
Την αναγκαιότητα του σχεδίου την διαπιστώνουμε αν ρίξουμε μια ματιά στη ζωγραφική που ξεκίνησε την προϊστορική εποχή στα σπήλαια, που στη συνέχεια πέρασε στην αρχαιότητα και τελικά έφτασε μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Να λάβουμε υπόψη μας ότι το ελεύθερο σχέδιο με κάρβουνο είναι το βασικό μάθημα στο οποίο εξετάζονται οι υποψήφιοι για τις σχολές καλών τεχνών. Αυτό από μόνο του μαρτυράει σήμερα τη σημασία που έχει το σχέδιο για όσους επιθυμούν να εκφρασθούν εικαστικά.
Παρακολουθώντας στο youtube τον τρόπο που δούλευαν διάφοροι ξένοι ζωγράφοι στην αρχή μπορεί να παρατηρήσει κανείς πως κάποιοι που ζωγραφίζουν νατουραλιστικά ξεκινούν αμέσως με χρώμα στο πινέλο. Αν όμως προσέξουμε όχι τί κάνει ο ζωγράφος εκείνη τη στιγμή αλλά τί σκέφτεται την ώρα που το κάνει τότε θα καταλάβουμε ότι ακόμη και οι πρώτες αδρές πινελιές είναι μέρος ενός σχεδίου, που μπορεί να μη φαίνεται ξεκάθαρα, αλλά συνεχίζεται σταδιακά μέχρι το τέλος του έργου. Απλά το σχέδιο δεν πραγματοποιείται με τον συμβατικό τρόπο (μολύβι, κάρβουνο, κλπ) αλλά με τον τρόπο που επιλέγει ο έμπειρος καλλιτέχνης.
Ακόμη και σε μοντέρνα έργα αφηρημένης τέχνης πολλές φορές ο καλλιτέχνης ξεκινά από το απόλυτα συγκεκριμένο νατουραλιστικό σχέδιο και με μεθοδευμένες αφαιρέσεις φτάνει μέχρι το αφηρημένο τελικό αποτέλεσμα που τον εκφράζει. Με άλλα λόγια το σχέδιο είναι εκείνο που καθορίζει τα βήματά του προς την αφαίρεση.
Στις μέρες μας βλέπουμε ότι αυτοί που δουλεύουν με ρευστά ακρυλικά pouring δεν κάνουν σχέδιο. Με την κίνηση του ρευστού χρώματος πάνω στον καμβά επιτρέπουν στο “τυχαίο” να διαμορφώσει το τελικό αποτέλεσμα της εργασίας τους. Αυτά τα έργα χωρίς σχέδιο είναι αρκετές φορές φανταχτερά και έχουν ένα εντυπωσιακό διακοσμητικό χαρακτήρα. Το αν όμως ένας καλλιτέχνης μπορεί να επιτρέψει στην τύχη να αποφασίσει για το τελικό αποτέλεσμα των έργων του αυτό σχετίζεται με την στάση που κρατάει ο ίδιος απέναντι στο θεμελιακό ζήτημα της αναγκαιότητας και του ρόλου της τέχνης στην κοινωνική εξέλιξη.