“Κι αυτό που προσμένω, θαρθεί ασφαλώς. Αργά ή γρήγορα θαρθεί. Διάβασα τον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου και πρέπει να το ξέρεις ότι έρχεται ο Ηρακλής, έρχεται…” γράφει ο Γληνός από την Ανάφη, ένα βράχο εξορίας χαμένο στο πέλαγος, δηλώνοντας την αμετακίνητη πίστη και βεβαιότητά του για τη χαραυγή ενός νέου ανθρωπινότερου κόσμου, που θα ‘ρθει με αγώνες, μόχθους, αίματα και θυσίες σπάζοντας μια και καλή τις αλυσίδες, που κρατούν τον άνθρωπο όμηρο μιας σκοτεινής μοίρας και μιας αδυσώπητης ανάγκης.
Και δεν ήταν μόνο η Ανάφη. Ήταν και ο Άη Στράτης και το κάτεργο της Ακροναυπλίας κι έπειτα η Σαντορίνη και τα μπουντρούμια της Ειδικής Ασφάλειας, όπου σιδηροδέσμιος σύρθηκε ο μεγάλος παιδαγωγός, ο στοχαστής και φιλόσοφος, του λαού μας ο δάσκαλος, ο μαχητής διανοητής, ένας από τους εκατό, σύμφωνα με το International Bureau of Education της Unesco, πιο σημαντικούς διανοούμενους, πολιτικούς, δημοσιολόγους όλου του κόσμου, που συνέβαλαν με το στοχασμό και τη δράση τους στην υπόθεση της εκπαίδευσης από την αυγή του ανθρώπινου πολιτισμού και έως τις μέρες μας. Το έγκλημα; Μα το ότι ο Γληνός δεν έμεινε ένας ακαδημαϊκός σοφός, ένας κλασσικός φιλόλογος αλλά μετατράπηκε σε πολιτικό αγωνιστή και επαναστάτη. Το ότι αυτός, που ξεκίνησε ως αστός διανοούμενος, που θα μπορούσε να είναι το καμάρι της αστικής τάξης, το χαϊδεμένο της παιδί, αρνήθηκε τις προσφορές της, τις τιμές και τις θέσεις πολιτικής δύναμης και πνευματικού κύρους, έκοψε κάθε δεσμό με το παρελθόν του και έδωσε τη ζωή του κι όπως ο ίδιος έλεγε “την ψυχή του στους αδικημένους”. Και πληρώθηκε γι αυτή του την επιλογή με ατέλειωτες διώξεις και ταπεινώσεις, με κακουχίες και εγκλεισμούς σε κάτεργα και ξερονήσια, με το εκδικητικό μίσος και το δίχως έλεος κυνηγητό του κόσμου της εξουσίας. Και πληρώθηκε ακόμα με το τσάκισμα της υγείας του και τελικά με την ίδια του τη ζωή και τον τόσο πρόωρο θάνατό του.
Όλη μου η ζωή μια πορεία προς τα αριστερά
Γεννημένος το 1882 στη Σμύρνη ο Γληνός, πρωτότοκος από δώδεκα παιδιά μιας οικογένειας με περιορισμένους οικονομικούς πόρους, μπόρεσε με τη βοήθεια τρίτων και χάρη στη φιλομάθεια και στις εξαιρετικές του ικανότητες να πάρει μια ολοκληρωμένη ακαδημαϊκή παιδεία πρώτα στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, έπειτα στη Φιλοσοφική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών και τέλος να μετεκπαιδευθεί στην Ιένα και στη Λειψία της Γερμανίας στη φιλοσοφία και στα παιδαγωγικά. “Όλη μου η ζωή, έγραψε, είναι μια πορεία προς τα αριστερά. Από το Μιστριώτη στο Λένιν”. Μια συνεχή αλλά σταθερή πορεία από τη Μεγάλη Ιδέα, την καθαρεύουσα και τον ιδεαλισμό προς το δημοτικισμό, τον αστικό εκσυγχρονισμό και τέλος τον μαρξισμό.
“Με κόπο και αγωνία άνοιξα το δρόμο, ένα μονοπάτι για την αλήθεια, για το φως. Έγινα στα δεκαοκτώ μου χρόνια δημοτικιστής, στα εικοσιπέντε μου χρόνια φωτίστηκα για το κοινωνικό ζήτημα και χρειάστηκε είκοσι χρόνια αγώνα για να μπορέσω να πω την αλήθεια, που είχα μέσα μου.” Το κριτήριο της αλήθειας όμως ο Γληνός, όπως υπογράμμισε κι ο Γιάννης Ιμβριώτης, το είχε βρει και πριν γνωρίσει το διαλεκτικό υλισμό ως θεωρία. Το είχε βρει μόνος του μέσα στη ζωή και στους αγώνες του, στους πόθους του και στη λαχτάρα του για την προκοπή του λαού του. Γι αυτό και καθώς από το 1926 και μετά ξεκίνησε να δημιουργείται μια ζύμωση στα εκπαιδευτικά πράγματα σχετικά με την ταξικότητα της παιδείας, ο Γληνός σαν έτοιμος από καιρό και χωρίς να είναι ακόμα κομμουνιστής διακήρυξε με μοναδικό ως τα σήμερα για την μεστότητα και την καθαρότητά του τρόπο την μαρξιστική-λενινιστική θέση, πως η εκπαίδευση καθορίζεται πάντοτε από τη σύνθεση της κοινωνίας και αποτελεί όπλο στα χέρια της κυρίαρχης τάξης για να εξασφαλίζει τα συμφέροντά της και να περιφρουρεί τα προνόμιά της.
Στη Γερμανία, εν τω μεταξύ, όπου παρακολουθούσε μαθήματα φιλοσοφίας και παιδαγωγικής, η γνωριμία του με το Γ. Σκληρό, συγγραφέα του βιβλίου “Το κοινωνικό μας ζήτημα”, και η συμμετοχή του στην “ Εταιρεία των φίλων”, ένα κύκλο πολιτικών συζητήσεων με άλλους προοδευτικούς Έλληνες φοιτητές, τον εξοικείωσε με τις σοσιαλιστικές ιδέες και τον έστρεψε προς τη μελέτη του μαρξισμού.
Ο δάσκαλος που γοητεύει
Ο Γ. Κορδάτος, που υπήρξε μαθητής του στο ελληνογερμανικό λύκειο, μας άφησε πολύτιμες πληροφορίες για το μάγο δάσκαλο, που με την αγάπη που είχε στους νέους και το συναρπαστικό του λόγο γοήτευε μικρούς και μεγάλους. “ Δε θυμάμαι κανέναν άλλο καθηγητή να μου κάνει τέτοια εντύπωση. Κρεμνιούμαστε όλοι από το στόμα του και δεν καταλαβαίναμε πώς περνούσε η ώρα ή το πιο σωστό, θα θέλαμε η μια ώρα του μαθήματος να γίνει δύο και τρεις… Η ομιλία του ήταν μυσταγωγία και κεραυνός μαζί”. Ο Βάρναλης, που υπήρξε επίσης μαθητής του στο Παιδαγωγικό Φροντιστήριο, όπου μετεκπαιδεύονταν δάσκαλοι και καθηγητές στα νέα παιδαγωγικά συστήματα, έγραφε γεμάτος ενθουσιασμό: “Αξέχαστα χρόνια! Η πλειονότητα των μετεκπαιδευμένων είμαστε νέοι, ζωηροί, γεμάτοι πίστη στο δημοτικισμό, στην ελευθερία του πνεύματος, στην πρόοδο του έθνους. Αυτόν τον αέρα της δημιουργικής πίστης και της γόνιμης δράσης μας τον εμφυσούσε ο Γληνός. Μόνη η αυτοκυριαρχημένη παρουσία του, η γαλήνη του ασκούσανε μιαν ακαταμάχητη γοητεία σ’ όλους…Γιατί ο Γληνός δεν ήτανε μονάχα υπέροχος δάσκαλος και δημιουργός, ήτανε και άφθαστος ομιλητής. Είχε καθαρές ιδέες και ήξερε να τις αναπτύσσει παστρικά και με τέχνη. Ο λόγος του γοήτευε με την αντικειμενικότητα των αληθειών του, με τη μαστοριά του ύφους του και με τη θέρμη της πίστης του… ”Δάσκαλος με την ευγενέστερη και ουσιαστικότερη σημασία της λέξης στεκόταν μπροστά στα μάτια των νεολαίων μαθητών του εμπνέοντάς τους με την αλήθεια των λόγων του, με το παράδειγμα της ζωής του, με την αισιοδοξία του και την πίστη του ότι κανένας αγώνας δεν πάει τελικά χαμένος.
Οι προσπάθειες για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση αποτυγχάνουν
Μαχόμενος δημοτικιστής ο Γληνός πάλεψε με πάθος και συνέπεια ενάντια στη στείρα προγονοπληξία και τον καθαρολογισμό και σε συνεργασία με τους δημοτικιστές Αλ. Δελμούζο και Αντ. Τριανταφυλλίδη έδρασε, καθώς ήταν αρχικά τοποθετημένος στα αριστερά του Βενιζελισμού, από διοικητικές και μη θέσεις για την επίλυση του γλωσσικού ζητήματος και την αναμόρφωση της εκπαίδευσης σε όλες της τις βαθμίδες. Με τις προοδευτικές καινοτόμες θέσεις του και την αγωνιστική του πορεία ο Γληνός επεδίωξε είτε με την ιδιότητα του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας, το 1917, οπότε και πέτυχε την εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στο δημοτικό σχολείο με νέα αναγνωστικά, όπως “Τα ψηλά βουνά”, είτε ως παιδαγωγός, είτε μέσα από τον Εκπαιδευτικό Όμιλο, να επιφέρει γερό ρήγμα στο κατεστημένο διοικητικό και ιδεολογικό πλαίσιο της Εκπαιδευτικής Μεγάλης Ιδέας με την εγκαθίδρυση μιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, που τόσο είχε ανάγκη ο τόπος. Στο Γληνό οφείλουμε την οργάνωση της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, στην οποία και δίδαξε ο ίδιος Φιλοσοφία και Κοινωνιολογία καθώς επίσης και τη σύνταξη του Οργανισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την πρυτανεία του οποίου του είχε προτείνει η κυβέρνηση Παπαναστασίου κι αυτός για λόγους αρχής είχε αρνηθεί.
Όλα τα μεγάλα προβλήματα της παιδείας, που ο Γληνός γνώριζε καλύτερα από τον καθένα αλλά και οι επιστημονικές και κυρίως κοινωνικές λύσεις που θεωρούσε απαραίτητες, συγκεντρώθηκαν σ ένα βιβλίο του με τον τίτλο “Ένας άταφος νεκρός”. Βιβλίο, που παραμένει μέχρι και σήμερα σταθμός για τα εκπαιδευτικά μας ζητήματα, καθώς θίγει τα σοβαρά και άλυτα ακόμα θέματα, που έχουν να κάνουν με την ουσία και το ιδεώδες της παιδείας και της αγωγής. Πολύ γρήγορα όμως κατάλαβε ότι η αστική τάξη δεν είναι με την πλευρά της προόδου και αποτελεί μάταιη προσπάθεια να περιμένει την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση μέσα από τον κρατικό μηχανισμό, που ήταν έτσι κι αλλιώς στα χέρια της αντίδρασης. “Η ελληνική αστική τάξη, γράφει, είναι προορισμένη να στολίζεται με φράκο και κολλαριστό πουκάμισο και να έχει τη στεγνή ψυχή μεσαιωνικού καλόγερου. Υποκρισία, σεμνοτυφία, ηθική κούφια, αρετή των λόγων και εκμετάλλευση. Αν η τάξη αυτή, που κυβερνάει το δύσμοιρο λαό και τον εξαπατά εκατό χρόνια τώρα, είχε κόκκο μυαλού, θα είχε αγκαλιάσει την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση…..Νεοέλληνες αστοί πότε με κατηγορίες για τσαρικά ρούβλια, πότε με αθεΐες, πότε με μπολσεβικισμούς, πότε με ανηθικότητες κάθε φορά κλωτσοβόλησαν, έφτυσαν, ρύπαναν κάθε άνθρωπο, που αγαπώντας πλατιά το λαό του ήρθε για να τους μεταδώσει λίγο φως.” Απομακρύνθηκε λοιπόν από τα δημόσια αξιώματα και ξεκίνησε με τη συνεργασία σημαντικών διανοούμενων, όπως ο Βάρναλης, ο Καζαντζάκης, ο Κορδάτος, ο Ιμβριώτης και άλλους πολλούς την έκδοση του περιοδικού “Αναγέννηση” με σαφή στροφή προς το σοσιαλισμό. Ο Γληνός γίνεται ο αρχηγός του αριστερού πνευματικού κινήματος και του κοινωνικού δημοτικισμού και διακηρύσσει μέσα από τον Εκπαιδευτικό Όμιλο, ότι η λαϊκή εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δεν μπορεί να έχει άλλο φορέα παρά μόνο τις αδικημένες κοινωνικές τάξεις, που αγωνίζονται να λυτρωθούν και να κατακτήσουν τα δικαιώματά τους.
Η προσχώρηση στο Κομμουνιστικό Κόμμα
Από το 1932 συνεργάζεται χωρίς να είναι ακόμα μέλος του Κ.Κ.Ε με τους “Νέους Πρωτοπόρους” και το Ριζοσπάστη. Τέλος το 1936 σε μια πραγματικά πολύ δύσκολη εποχή, που όλα τα ‘σκιαζε η Μεταξική φοβέρα, ο Γληνός, ο ανώτερος αυτός άνθρωπος με την ακατάβλητη δύναμη και το υψηλό ηθικό σθένος, γίνεται μέλος του ΚΚΕ. Αφού πρώτα είχε μελετήσει και αφομοιώσει την κοσμοθεωρία του Μαρξισμού-Λενινισμού και είχε με το μυαλό και την ψυχή αποδεχθεί, ότι ο κόσμος αυτός πρέπει ν αλλάξει και να περάσει από την προϊστορία στην πραγματική ιστορία, αυτή που γράφουν οι κατατρεγμένοι πρώτα για τον εαυτό τους και μετά για ολόκληρη την κοινωνία των ανθρώπων, προσχώρησε στην οργανωμένη δράση και στην πρωτοπορία του αγωνιζόμενου λαού. Το 1942 εκλέγεται στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ και στο Πολιτικό Γραφείο και ρίχνεται αμέσως στη μάχη του αγώνα για τη δημιουργία του ΕΑΜ γράφοντας το Μανιφέστο του: “Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ”. Το 1943 ανεβαίνει στα ψηλά βουνά της ελεύθερης Ελλάδας για να πάρει τη θέση του ως επικεφαλής της ΠΕΕΑ, όπως ήταν η πρόταση του ΕΑΜ.
Η ανθρώπινη συνείδηση αλλάζει
Αντικειμενική πραγματικότητα και ανθρώπινη συνείδηση. Ένα ολόκληρο πλέγμα από κινητήριες δυνάμεις που αλληλοδιαπλέκονται και αλληλοεπηρεάζονται. Η συμπεριφορά του ανθρώπου συνέργεια της δραστικότητας του εξωτερικού περιβάλλοντος και της προσωπικότητάς του, της δυνατότητάς του να αντανακλά ενεργητικά το κοινωνικό είναι, το σύνολο δηλαδή των υλικών όρων της ζωής, και να το διαμορφώνει δημιουργικά, μας δίνει το κλειδί για να καταλάβουμε το ιστορικό γίγνεσθαι της ανθρωπότητας αλλά και να κατανοήσουμε την τεράστια δύναμη αλλαγής που ενυπάρχει στη φύση του ανθρώπου, του κάθε ανθρώπου, που επιθυμεί από άβουλο άτομο να μετατραπεί σε ιστορικό υποκείμενο. Η πνευματική αναμόρφωση του Γληνού μας το βεβαιώνει. Η εποχή του, υπήρξε μια επαναστατική εποχή. Στη μακρινή Ρωσία, όπου κυοφορούνταν το νέο, συντελούνταν μια πραγματική γιγαντομαχία. Η εργατική τάξη ανερχόμενη επαναστατική δύναμη με συνείδηση της ιστορικής της αποστολής αγωνιζόταν σκληρά με την πρωτοπορία της επικεφαλής για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο , για μια ανώτερης ποιότητας κοινωνία, όπου οι άνθρωποι θα είναι κύριοι της φύσης, κύριοι του εαυτού τους, πραγματικά ελεύθεροι.
Το μεγάλο γεγονός της δημιουργίας του νέου σοσιαλιστικού κόσμου, που αντιπροσώπευε την πρόοδο, την ευτυχία και τον πολιτισμό της ανθρωπότητας, συγκλόνιζε κάθε έντιμο άνθρωπο με καρδιά κι αισθήματα. Πώς ήταν λοιπόν δυνατόν μια συνείδηση σαν αυτή του Γληνού, ενός ανθρώπου ηθικά άρτιου, μιας φωτεινής διάνοιας με βαθιά ανθρωπιστική παιδεία, να μείνει αδιάφορη μπροστά στο θαύμα που συντελούνταν; Ταυτίστηκε χωρίς δισταγμό με τα δίκια του κόσμου της δουλειάς και τράβηξε μ’ όλες του τις δυνάμεις τον ανήφορο της αλήθειας και του ηθικού χρέους. “Τετράγωνο σα δωρική εικόνα το μυαλό του τοποθετήθηκε οριστικά στο στρατόπεδο του λαού. Πολλοί λένε ότι θέλουν την εξέλιξη αλλά φοβούνται την επανάσταση. Ο Γληνός δε δίστασε και πέρασε στην επανάσταση” αναφέρει ο Γιάννης Ζεύγος στο πολιτικό μνημόσυνο του Γληνού στις Κορυσχάδες το 1944.
Η εξελικτική του πορεία, το πέρασμά του από τον κόσμο της ευτέλειας, της εκμετάλλευσης και της αδικίας στον κόσμο του μέλλοντος, στην κοινωνία του απελευθερωμένου και χειραφετημένου από τις υλικές και κοινωνικές ανάγκες ανθρώπου, καθώς και η αποφασιστική και ανυποχώρητη στράτευσή του στον οργανωμένο αγώνα γι αυτόν τον νέο κόσμο, αποτελεί πραγματικά απόδειξη της χειροπιαστής δυνατότητας της ανθρώπινης συνείδησης να διαμορφώνεται, να μεταβάλλεται και να γίνεται κινητήρια δύναμη της ιστορίας.
Στην εξορία αναπνέουμε την ελευθερία
Στα ξερονήσια και στις εξορίες, εκεί που δοκιμαζόταν κάθε στιγμή το μπόι του ανθρώπου, εκεί που με στόχο την απόσπαση “ δήλωσης μετανοίας” γινόταν κόλαση η ζωή, ο Γληνός ξαναγίνεται δάσκαλος, αυτή τη φορά όμως των αγωνιστών του λαού. Καθώς ο μεγαλύτερος αριθμός των εξόριστων ήταν εργάτες και αγρότες, αναλφάβητοι ή με στοιχειώδη μόρφωση, που τα λιγοστά τους γράμματα τα είχαν μάθει στα θρανία του αγώνα και της εξορίας, ο στόχος για μόρφωση γίνεται το πρώτο μέλημα της οργανωμένης ζωής στα στρατόπεδα. Μαθήματα κάθε είδους από ανάγνωση και γραφή έως και μαθήματα τέχνης, φιλοσοφίας, ξένων γλωσσών, μουσικών οργάνων, υποκριτικής, ιδεολογίας και πολιτικής έκαναν τους πάντες να γίνονται μαθητές. Ακόμα κι ο σοφός δάσκαλος Γληνός γίνεται μαθητής του απλού συνδικαλιστή εργάτη, που μπορεί να μην είχε τελειώσει ούτε το δημοτικό. “Μαθητής ήσυχος, πειθαρχικός, πάντα μελετημένος άκουγε προσεχτικά και με συνείδηση το δάσκαλο εργάτη και στις τυχόν διορθώσεις, που του γινόταν ο Γληνός δεχόταν την παρατήρηση αναψοκοκκινίζοντας σα μικρό παιδί”.
Στην Ανάφη θα πει ο Γληνός: “ Όποιος δεν έζησε τη ζωή των εξορίστων, όποιος δε γνώρισε από κοντά τα τίμια αυτά παιδιά της εργατιάς και αγροτιάς, δεν μπορεί να ξέρει τι είναι πραγματικός πολιτισμός”. Το 1937 σε γράμμα του από την Ακροναυπλία γράφει: “Θέλω να ζήσω μόνο μέσα στην αλήθεια, ή να ζήσω και να πεθάνω δεσμώτης. Γιατί εδώ η ζωή μου είναι αληθινή. Το ψέμα δε μπορεί ν’ ανέβει τα τριακόσια σκαλοπάτια της Ακροναυπλίας. Ευλογημένα αυτά τα 300 σκαλοπάτια, που δεν αφήνουνε να φτάσει ως εδώ παρά μόνο η αλήθεια και αν κάποτε συρθεί ως εδώ το ψέμα δε θα βαστάξει και θα τσακίσει τη ραχοκοκαλιά του… Προτιμώ λοιπόν να ζήσω και να πεθάνω μέσα στη φυλακή παρά να βγω έξω και να ζήσω μέσα στο ψέμα.” Κι όταν κάνουν εμφάνιση τα πρώτα σημάδια της κατεστραμμένης υγείας του και ο γιατρός στο κάτεργο της Ακροναυπλίας του δίνει συμβουλές για να αποφεύγει τις συγκινήσεις, ο Γληνός του απαντάει γελαστά: “Γιατρέ μου, από τις συγκινήσεις δε μπορώ να παραιτηθώ. Ούτε αυτές με παρατούν. Έχουμε εκλεχτική συγγένεια. Από μικρό παιδί έχω μαζέψει στην καρδιά μου τρικυμίες, μα βλέπεις τώρα που πέρασε το μεσημέρι και είμαστε στο απόγιομα, ο αγέρας όλο και δυναμώνει και οι θύελλες ξεσπούνε τρομερότερες. Ελπίζω να βαστάξει το θαλασσοδαρμένο καράβι, μα κι αν βουλιάξει, καλύτερα ένας τέτοιος χαμός από το σάπισμα σε μια βρώμικη ακρογιαλιά…”
Το έργο του και η ζωή του: Διαφωτισμός και επαναστατική πράξη
Ο Γληνός από άνθρωπος της θεωρίας είχε γίνει πια άνθρωπος της δράσης. Ως μοναδικό κριτήριο της γνώσης, της επιστήμης και της αλήθειας δέχεται την πράξη. Σωστό και αληθινό είναι εκείνο, που επικυρώνεται στην ενέργειά μας και αποδίδει. Κι αυτή η θέση γίνεται ο χρυσός κανόνας της ζωής του .Όχι λόγια, όχι κατήχηση, μόνο παράδειγμα ζωής. Μιας ζωής, που βάζει τα θεμέλια για το υψηλό οικοδόμημα κάθε μελλοντικής αξίας. Μιας ζωής, που αποτελεί μια καθημερινή αυτοεπιβεβαίωση, μια εκπόρθηση κάθε εναντιότητας. Έτσι εννοούσε ο δάσκαλος την Πράξη, όταν τη δίδασκε ως οδηγητική αρχή, ως θεμέλιο και κύρωση της αλήθειας, ως προανάκρουσμα και πρόκριμα της ελευθερίας. Στο Νοσοκομείο “Ελπίς” και μέσα στο θάλαμο των μελλοθάνατων ο Γληνός διατηρώντας μέχρι τέλους τη μαχητική στάση ζωής και τη στέρεη πίστη του σε ό,τι έχει αξία , είχε πει στη Ρόζα Ιμβριώτη με το γνωστό επιγραμματικό του τρόπο: “Ο αγώνας είναι χαρά κι ο θάνατος ακόμα για έναν τέτοιον αγώνα είναι χαρά και μεθύσι”.
Μπροστά στο δίλημμα “φυγή ή μάχη” ο διαφωτιστής και επαναστάτης Γληνός δίδαξε πάντα τη μάχη επιλέγοντας μάλιστα για τον εαυτό του την υπέρτατη μάχη, που είναι η Επαναστατική Πράξη, αυτή που πηγάζει από τη δύναμη του νου και τη θέρμη του αισθήματος ,από τη συνείδηση του ηθικού χρέους και την ιδεολογική συνέπεια , από την απόφαση για αγώνα και θυσία και πάνω απ΄ όλα από την πεποίθηση ότι την ιστορία τους τη φτιάχνουνε οι ίδιοι οι άνθρωποι με τη δράση τους.
Σε καιρούς κρίσης, παρακμής και ιδεολογικής σύγχυσης, σε εποχές μη επαναστατικές, όπως η σημερινή, όπου κυριαρχεί η παθητικοποίηση, η μοιρολατρία και η παράλυση κάθε θέλησης για πάλη, η αναφορά σε φυσιογνωμίες, όπως αυτή του Γληνού, που με το έργο του δίδαξε τον μαχητικό διαφωτισμό και με τη στάση ζωής του, όταν δε δίστασε σε ώριμη πια ηλικία ν΄ αφήσει πίσω του την αστική ιδεολογία και ό,τι αυτή του πρόσφερε, να περιφρονήσει ό,τι δεν του γέμιζε την ψυχή και να προσφέρει με χαρά και νεανικό ενθουσιασμό τον εαυτό του στην αλήθεια των ιδανικών του, δίδαξε την Επαναστατική Πράξη, λειτουργεί ως δύναμη ανάτασης και απελευθέρωσης. Ο Γληνός αγάπησε και πόνεσε το λαό και τα παιδιά του και πάλεψε για μια λαϊκή παιδεία, κομμάτι αναπόσπαστο του νέου κόσμου που λαχτάρησε και με τον αγώνα της ζωής του προετοίμασε.